مدیرالنفیسه

آقای دکتر آذری جهرمی، شاید فردا دیر باشد

رشد و کارآیی روز افزودن اینترنت به عنوان دریچه دنیای اطلاعات و ارتباطات و نقش موتورهای جستجوگر در دسترسی به این دنیا موجب شده است که ترتیب نتایج به ویژه در جستجوگر محبوب گوگل نقش مهمی در انتخاب افراد داشته باشد. یکی از منابعی که در همان ابتدا ظاهر می شود “دانشنامه ویکیپدیا” است. عوامل دیگری که جدا از قرار گرفتن در صدر، کاربر را به استفاده از ویکی پدیا تشویق می کند: نبود تبلیغات آزار دهنده، فراگیری نسبی مطالب و بار معنایی “دانشنامه” است که موجب ایجاد تصور صحت و صداقت در آن می شود. از این رو محتویات ویکیپدیا به شکل فزاینده ای مورد استفاده کاربران دنیای مجازی قرار گرفته و خواهد گرفت.

براساس آخرین آمار هم اکنون نزدیک به 600 هزار مقاله فارسی در ویکیپدیای فارسی وجود دارد که به طور متوسط 120 میلیون بار در ماه از تقریبا 15 میلیون دستگاه (رایانه/ گوشی همراه) منفرد به آنها مراجعه صورت می گیرد. این امر از آنجا اهمیت پیدا می کند که بدانیم لزوما مشارکت کنندگان در تدوین و نظارت و اصلاح این مقالات نه افراد متخصص در هر رشته بلکه داوطلبانی هستند که با هر سطحی از دانش، توانایی نگارش و شیوایی بیان و از آن مهم تر جهت گیری های سیاسی و فرهنگی در آن مشارکت دارند از این جهت خروجی و برون داد این دانشنامه بستگی مستقیمی به توانمندی و نیت و گرایش تدوین گران آن دارد.

ویکیپدیای فارسی یکی از چالش هایی است که کم توجهی مسئولان امر به حضور فعال در اینترنت (و به جای آن اتکای عمده به فیلتر کردن) و عدم سرمایه گذاری در آموزش و فرهنگ سازی موجب شده تا به جای حضور متوازن اقشار مختلف عملا بخش بزرگی از مطالب فرهنگی، سیاسی و تاریخی آن تبدیل به آوردگاه و محل عرض اندام زاویه دارها و معاندان نظام تبدیل شده و این افراد تمام تلاش خود را به کار گیرند تا با مستندسازی و بزرگ نمایی هر رخداد ممکن، روایت خود را مکتوب کرده و در معرض دید استفاده کنندگان قرار دهند. رادیو فردا، سایت های بی نام و نشان حقوق بشری، بی بی سی، دویچه وله و صدای آمریکا ترجیع بند بسیاری از مقالات سیاسی هستند که با اشاره به اخبار و تحلیل های آنها مستند سازی صورت گرفته و خواننده تصور می کند گردآوری ده ها و بلکه صدها منبع به معنی آن است که مطالب ارائه شده منطبق بر واقعیات هستند.

اگر چه بی طرفی یا به تعبیر دقیق تر خنثی بودن مقالات از اصول اولیه ویکیپدیا به شمار می رود اما قضاوت و تصمیم گیری در این مورد که چه چیزی بی طرفانه و چه منبعی معتبر به شمار می رود با رده های میانی (به اصطلاح گشت زنان و نگهبانان) و بعد مدیران است. این اشخاص با ابزارهایی که دارند می توانند در عمل دیدگاه های خودشان را به نام قوانین ویکیپدیا به کاربران عادی تحمیل کنند و به هیچ جا هم پاسخگو نباشند. از این رو هر گونه گرایش سیاسی خاص مشکل را دو چندان می کند.

کافی است نگاهی به یکی از مقالات پر و پیمان اخیر در مورد اعتراضات دی ماه بیاندازیم، این صفحه خلاصه ای از نگاه رسانه های معاند با نظام جمهوری اسلامی است که جزء به جزء با بزرگنمایی و نقل مطالب آنها و حتی استفاده از منابع مجعول و بی ارزش این گونه القا می کند که قیامی سراسری مبتنی بر نفرت از نظام در کشور شکل گرفته است. تجمعات ده بیست نفر منافقان در خارج از کشور را تبدیل به “تظاهرات مردم ایران در خارج” می کند و به صورت تقویم وار وقایع هر روز را از هر گوشه جمع آوری کرده تا تعداد منابع آن به حدود 340 مورد برسد، چه کسی است که ببیند مقاله ای 340 منبع دارد و در نگاه اول صحت مطالب آن تردیدی به خود راه دهد!

یکی از همین گشت زنان یا کنترل چی ها در جواب اعتراض به این که چرا جمعیت بسیار اندک ده بیست نفره (منافقین) در خارج کشور به عنوان “تظاهرات مردم ایران در خارج” تعبیر شده به صراحت می گوید: “اگر همه ۹۰ میلیون مردم به این وضع نظام ….. رای موافق داده باشند و فقط یک نفر معترض باشد آن یک نفر هم یکی از مردم است.” یعنی از نظر وی مردم فقط کسانی هستند که مخالف نظامند. آیا با چنین نگاهی می توان انتظار مطالبی دست کم خنثی یا بی طرف داشت؟ یا دیگری در توجیه حذف منابع داخلی می گوید: “درباره تمام مطالبی که از وبگاه‌هایی که نویسندگان آن‌ها داخل ایران هستند سخت‌گیرم".

در اینجا دو نمونه شاهد دیگر آورده می شود، یکی مقاله ای است با عنوان “نقد قرآن". همانطور که می دانیم برای تفسیر و خوانش قرآن نه فقط احاطه کامل به صرف و نحو عربی و شان نزول آیات بلکه ظرایف بسیار دیگری لازم است به گونه ای که در هر عصری علمای انگشت شمار پس از عمری کسب دانش وارد این عرصه شده اند اما در این مقاله با ترجمه صوری و استفاده از منابع ضد اسلامی به خواننده جوان و کم اطلاع این گونه القا می کنند که در قرآن، معجزه پیامبر اسلام (ص) تناقض های بسیاری هست یا سخنانی آمده که جایی تایید نشده و … نکته جالب تر اینجاست که چنین مقاله ای از بین صدها زبان ویکیپدیا، در 9 زبان انتشار یافته که اکثر دو سه صفحه و با تمرکز بر کلیات هستند اما حجم مطالب در نسخه فارسی 23 صفحه است. نکته بسیار قابل تامل اینجاست که همین موضوع در زبان عربی با جمعیتی بسیار عظیم تر از فارسی زبانان و با توجه به عربی بودن زبان قرآن، صرفا در یک صفحه بیان شده آن هم نه به صورت تضاد انگاری آیات بلکه به شکل بیان شبهات کلیت قرآن اما در نسخه فارسی کاملا مشهود است که گردآورندگان آن به جای انگیزه فرضی افزودن برگی بر دانش، عقاید ضد اسلامی خود را در قالب دانشنامه و با این ابزار عرضه کرده اند.

از سوی دیگر شاهد مقالاتی هستیم که در آنها برخی مسائل خاص و نادر مثل آویختن اجسام به اندام های جنسی دیده می شود. مقاله مرتبط با این موضوع از حدود 300 زبان ویکیپدیا فقط در 13 زبان (شامل فارسی) ترجمه و نقل شده است، جالب اینجاست که در برخی از این زبانها مثل عربی بدون تصویر، در کره ای 2 تصویر و دو خط توضیح، اسپانیایی دو تصویر و در نسخه فارسی 26 تصویر مرتبط (مشابه نسخه انگلیسی) با مطالب مکفی دیده می شود. این در حالیست که یک دانشنامه یا منبع اطلاعاتی باید از یک سو با میزان نیاز و مراجعه کاربران رشد کند و از سوی دیگر در کنار بی طرفی، فرهنگ عمومی جامعه مخاطب خود را هم مورد نظر قرار دهد. برای مثال در بخش تنظیمات جستجوگر گوگل قسمتی برای حذف نتایج مرتبط با مسائل غیراخلاقی متناسب با کشور محل زندگی کاربر قرار دارد یا نرم افزارهای متعددی برای محدود کردن دسترسی کودکان به مطالب ناخواسته عرضه شده اند، اما جای تعجب دارد که چطور از بین میلیون ها صفحه اطلاعات، چنین مطالبی مورد توجه و ترجمه قرار گرفته، به تایید و تنفیذ مدیران رسیده است. این سهل انگاری یا نگاه عامدانه در انتخاب تصاویر در برخی دیگر مقالات هم دیده می شود، نمونه هایی که به راحتی امکان جایگزین کردن با عکس های بومی یا نزدیکتر به فرهنگ بومی را داشته اند.

در مجموع ویکیپدیای فارسی با بی توجهی در امر آموزش، تشویق و به کار گیری علاقه مندان، در بخش فرهنگی، سیاسی و تاریخی دیوار کجی را بالا می برد که با گذشتن هر روز زاویه آن بیشتر و اصلاح آن دشوارتر خواهد شد.

درست کردن برخی سایت های مشابه مثل ویکی شیعه، اگر چه تلاشی قابل تقدیر برای انتشار میراث شیعه در فضای مجازیست اما این دانشنامه منحصر به مسائل دینی است و از سوی دیگر به جز موارد خاصی که کلمه مورد جستجو در ویکیپدیای فارسی نباشد، جستجوگر گوگل به سراغ ویکی شیعه نخواهد رفت، کاربران هم وقتی که جواب را در همان ردیف های اول می گیرند، به طور معمول دلیلی ندارند که شروع به تفحص در صفحات بعدی کنند.

اگر چه فیلتر کردن این رسانه می توان دسترسی تدوین کنندگان و کاربران داخلی را سخت کند اما مخالفانی که از خارج در حال معماری ویکیپدیا هستند، دست بازتری خواهند یافت لذا راه عملی فراخوان و آموزش و پاسخگو کردن دست اندرکاران ویکیپدیای فارسی است، آموزش آنها در جهت آشنایی با حساسیت های فضای مجازی و درک مدیریت رسانه ای. از سوی دیگر تشویق عمومی به مشارکت در دانشنامه ای است که نقش مهمی در جستجوی اطلاعات در دنیای مجازی دارد و خواهد داشت. افزایش سواد رسانه ای و اینترنتی در مدارس از راهنمایی گرفته تا دبیرستان و بعد دانشگاه در قالب کارگاه و همایش و برنامه های ویژه در دنیای کنونی اهمیت فراوانی دارد.

در مجموع ما نباید اجازه دهیم بهای کمی که به فضای مجازی دادیم باعث واگذاری زمین به دیگران شود. یوتیوب، فیس بوک، تویتر، ویکیپدیا و دیگر شبکه های عمومی و مجازی بستری هستند که هر چه ما عقب نشینی کنیم یا کند عمل کنیم یا توسط فیلترینگ چشممان را روی آنها ببنیدم، به همان نسبت و با رشدی تصاعدی دیگران در آن نقش بازی خواهند کرد.
حمید مقیمی، گروه تعاملی الف

توضیح حجت‌الاسلام زائری در باره حجاب
پس از سخنان رهبر انقلاب درباره حجاب بانوان، همان‌طورکه انتظار داشتم، پیام‌های متفاوت و بعضا حمله‌های مستقیم به من آغاز شده است. اعتراف می‌کنم که دیدگاه صریح رهبر انقلاب در این موضوع، چنان‌که امروز بیان شد، برای من تازگی نداشت. چندماه قبل پیام ایشان به من منتقل شد و به‌صورت شفاف موضعشان درباره مسئله -الزام اجتماعی و قانونی حجاب- مطرح شد.

به گزارش شرق، همان‌موقع به دوست بزرگواری از مسئولان دفتر رهبری که حامل این پیام بود، عرض کردم که این موضع من از سر انفعال و جوزدگی نیست و طبیعتا حاصل چند سال فکر عمیق و تأمل دقیق و مشاهده اجتماعی و مشورت با خبرگان و کارشناسان به راحتی تغییر نمی‌کند و از همین رو فهم من همچنان همین است ولی نظر رهبری را فصل‌الخطاب می‌دانم و دستور رهبر بزرگوار را اطاعت می‌کنم. ما در عرصه فکر و فهم، صغیر و تابع نیستیم و از‌این‌رو مراجع تقلید و عالمان دین از جمله رهبر بزرگوار انقلاب نمی‌توانند در فهم، دیدگاه، شناخت و تشخیص ما تصرف کنند اما در همان حال در ساحت عمل مقلد و تابع و مطیع و پیرو هستیم.

امروز هم موضع من پس از سخنان صریح و قاطع رهبر انقلاب همان است. تلقی من - که البته می‌تواند نادرست هم باشد- این بوده و هست که سیاست‌های عملی جمهوری اسلامی در حوزه حجاب تاکنون خطا بوده و به نتیجه‌ای نرسیده است و این فهم من با سخنان رهبر انقلاب تغییر نکرده و نمی‌کند. اما عمل من چه به‌عنوان یک مقلد نسبت به مرجع تقلیدم -که ایشان هستند- و چه به‌عنوان یک شهروند کاملا معتقد به ولایت فقیه، نسبت به ایشان، اطاعت و تسلیم محض است.

از همان روز که پیام ایشان به من رسید، نه دیگر در این موضوع سخنی گفتم و نه چیزی نوشتم و باوجود مراجعات فراوان از رسانه‌ها و نهادهای علمی برای میزگرد و مصاحبه و سخنرانی با جدیت سکوت کردم تا حدی که جلد سوم کتاب خود در موضوع حجاب با نام «زن بدحجاب، مرد بدحساب» را با اینکه آماده چاپ بود منتشر نکردم. فکر می‌کنم اقتصای تربیت انقلاب و نیاز جمهوری اسلامی، شهروندانی است که آزادانه بیندیشند و آگاهانه تشخیص دهند و در فهم و درک و دانش و اندیشه تابع و پیرو نباشند اما درعین‌حال بدون تعارف و بدون ترس و تظاهر در مقابل موضع ولی خود مطیع و تسلیم شوند.

اینک نیز، نه آن حریت و آزادگی را از گروهی متحجر و متظاهر پنهان می‌کنم و نه از این تسلیم و اطاعت در برابر جماعت روشنفکرنمای غیرانقلابی خجالت می‌کشم. تا امروز بر این عهد بوده‌ام که خوب فکر کنم و درست بفهمم و جز راست نگویم و براساس تشخیص خود عمل کنم و درعین‌حال برای مصالح عالی‌تر و اهداف والاتری چون حفظ نظام و حراست از کیان انقلاب مطیع محض رهبر انقلاب باشم.

این حقیقت را بارها گفته‌ام و بر این عهد باقی مانده‌ام، آخرینش چهار روز پیش که بعد از نماز ظهر و عصر به حضورشان رسیدم و نکته‌ای قدیم را مجددا به محضر لطف و محبتشان یادآوری و تأکید کردم. آنچه در این سال‌ها فهمیده و با صداقت و صراحت و از موضع دلسوزی نسبت به ایران و اسلام و از سر خیرخواهی برای مردم و انقلاب گفته و نوشته‌ام با هیچ تعارف و ملاحظه‌ای کنار نمی‌گذارم.

هرچند نظر کارشناسی و تشخیص رهبر انقلاب را قطعا از تشخیص و نظر کارشناسی خود بالاتر می‌دانم و به مصداق «آنچه در آینه جوان بیند، پیر در خشت خام آن بیند»، معتقدم آنچه من در آینه متن جامعه و گفت‌وگوی روزمره با جوانان دریافته‌ام، قطعا ایشان در خشت خام بررسی‌های عمیق‌تر و دوراندیشانه خود دیده‌اند. اما این ملاحظه و ترس را ندارم که به خاطر سخنان ایشان از فهم خود بگذرم و با دست خود صداقت و حسن‌نیتم در تمام این سال‌ها را که برایش هزینه‌های بسیار سنگین داده‌ام، زیر سؤال ببرم. اتفاقا من در تمام این سال‌ها معتقد بوده‌ام که چنین موضعی از سوی روحانیت و حوزه‌های علمیه خنثی‌کننده توطئه دشمن است و تحولات پیچیده اجتماعی و تغییرات شگفت نسلی در سال‌های آینده روندی حساب‌شده برای موضع‌گیری جریان دینی و حوزوی می‌طلبد.

این صداقت و صراحت را تا پایان عمر بر منفعت‌طلبی‌ها و چاپلوسی‌های برخی نفاق‌ورزان و ریاکاران ترجیح می‌دهم و دوست دارم همچنان همان دلباخته و دلبسته قدیم و سرباز وفادار حضرت آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای بمانم اما نه در جایگاه تعارف و شعار بلکه در منطقه عملیات جنگ نرم و میدان واقعی مبارزه با شبیخون فرهنگی.

روزگار خواهد گذشت و کسانی که زمزمه «یملّک فی دولتکم و یمکن فی أیامکم» دارند، می‌توانند به مدد الهی فشارهای گذرای اجتماعی و رسانه‌ای را تحمل کنند و پیش روند تا روزی که پرده‌ها کنار رود و صداقت‌ها و راستی‌ها در میزان محاسبه الهی سنجیده شود

مرگ غریبانه خالق «بابا آب داد»؛ معلم همه‌ٔ ایرانی‌ها

                                                                             

به گزارش خبرآنلاین، دهم اسفند ماه، شش روز پیش یکی از مولفان اصلی کتاب فارسی اول ابتدایی و از همراهان همیشگی محمد بهمن بیگی، بنیانگذار آموزش و پرورش عشایری جان خود را از دست داد.«سیدعباس سیاحی» را عموما به عنوان رنگرز سنتی و چیره‌دست فرش می‌شناختند و بر همین اساس، خبری که روز ۱۰ اسفند ماه مخابره شد، از او به همین عنوان یاد کردند اما، او پیش از این، خالق خاطره‌انگیز ترین کتاب‌های درسی در کشور بوده است و در سکوت خبری و بی‌توجهی بسیار عجیب وزارت آموزش و پرورش درگذشت.

سید عباس سیاحی، همکار و نزدیک‌ترین همراه مرحوم بهمن بیگی در آموزش عشایر بود و بنا بر تمایل خودش و با تلاش خانواده‌اش، در کنار آن مرحوم بهمن‌بیگی در آرامستان کشن شیراز دفن شد. در همین رابطه، چند روز پیش، خبرگزاری ایسنا در مصاحبه‌ای با، محمد زینعلی، داماد این هنرمند و به نقل از او گزارش داد:با آنکه استاد سیاحی در سال ۱۳۹۳ چهره ماندگار استان فارس و معلم مبارزه با بی‌سوادی بود، در دوران بیماری، غریب افتاد.

اما پیش از حرفه رنگرزی سنتی، بیشتر او را به خاطر کتاب فارسی اول دبستان می‌شناسند؛ کتابی که همه ایرانیان سوادآموزی را با آن آغاز کردند. برخی نیز در سینما با چهره او آشنا شدند؛ در نقش خودش، معلم عشایری در فیلم «گبه» ساخته محسن مخملباف که پای تخته نگاه به نگاه بچه‌ها و دوربین در زیر مدرسه چادری، کلمه‌ها را بخش می‌کرد و صدا می‌کشید. استاد سیاحی اما خالق یکی از آموزه‌های خاطره‌انگیز کتاب فارسی اول دبستان بود. 

او با نگرشی جالب و نگارشی جذاب خالق آثار ارزنده‌ای چون کتاب «بابا آب داد» شد و این سبک آموزش او تا به امروز نخستین مواجه کودکان با آموزش و فراگیری زبان نوشتاری شده است. در این بین آنچه تعجب آور است، واکنش دیر هنگام وزارت آموزش و پرورش است که پس از شش روز روابط عمومی این وزارتخانه متنی کوتاهی برای تسلیت روی سایت خود قرار داده است. 

زندگی‌نامه‌ سیدعباس سیاحی از زبان خودش
در روزهای آخر اسفندماه، پنج روز مانده به عیدنوروز، همان ایامی که می‌گویند زمین نفس می‌کشد، در سال 1311 در اردستان به دنیا آمدم؛ در یک اتاق کاه‌گلی در محله‌ای از اردستان که دورافتاده و شبیه ده بود و یک قنات دو طبقه داشت. در یک خانواده فقیر که در عین حال، از اولاد حکیم‌الملک معروف بودند.

پدرم سید سینا مردی بی‌سواد، اما با معلومات بود که کمتر حدیثی بود که نداند و برای ما نگوید و مادرم، حاجیه خانم فاطمه سراجیان اردستانی، زنی متدین و متکی به خود و شجاع بود که هنوز سایه‌اش را بر سر داریم. مادربزرگ مادری‌ام از ایل عامری اردستان است که در 90 سالگی، در کمال استواری تنها در خانه‌ای در تهران زندگی می‌کند. او نخستین معلم من در رنگرزی بود؛ کاری که پیشه‌ی من در روزگار بازنشستگی است.

دوران کودکی را در یک زندگی فقیرانه و روستایی گذراندم. در آن زمان اردستان یک مدرسه داشت. دبستان و دبیرستان سینا که دبستانش در سال 1314 تأسیس شد. جالب است بدانید که این معلم و مؤلف کلاس اولی، خودش کلاس اول را نخوانده است!! در ده سالگی به مدرسه رفتم و چون سنم اقتضا نمی‌کرد، در کلاس دوم نشستم و خودم را به هر مشقتی بود، کشاندم و به کلاس رساندم. البته زحمت و همراهی معلم هم کارساز بود. مدرسه‌ی ما آن زمان، تعدادی معلم خوب داشت که همه گمنام مردند. اما یادشان و نام نیکشان در دل بچه‌های اردستان باقی ماند.

از کلاس سوم دبستان به بعد، تابستان‌ها به تهران می‌آمدم و میوه فروشی می‌کردم و خرج تحصیل را درمی‌آوردم و آغاز پاییز به اردستان برمی‌‌گشتم و به درس خواندن ادامه می‌دادم. به همین ترتیب، تا کلاس نهم و در واقع سیکل اول دبیرستان را در اردستان درس خواندم بعد به تهران آمدم و وارد دانشسرای مقدماتی شدم.

در سال 1332 از دانشسرای مقدماتی فارغ‌التحصیل شدم و کارم را از روستاهای درکه آغاز کردم و در سال 1334 با شوق ادامه‌ی تحصیل در دانشگاه دیپلم ادبی گرفتم و همان سال وارد دانشکده‌ی معقول و منقول شدم. بیش از یک سال آن جا درس نخواندم؛ اما از محضر استادان بزرگی چون دکتر زرین‌کوب حاصل بزرگی به دست آوردم.

با آشنایی با دکتر حمیدی بود که بیشتر شیفته‌ی معلمی و درس روان‌شناسی شدم که دکتر هوشیار درس می‌داد. با وجود این، در حال و هوای معلمی، معقول و منقول را رها کردم و در سال 1337 با تشکیل نخستین دوره‌ی رشته آموزش ابتدایی وارد دانشسرای عالی شدم و از آن جا لیسانس گرفتم و معلم کلاس اول و معلم معلم‌های کلاس اولی شدم. انگار به تلافی این که کلاس اول را نخوانده بودم،‌ کلاس اولی شدم. از بچه‌‌‌هایش گرفته تا معلمش و کتابش و خواندنی‌هایش و صداکشیدن و خط زمینه‌ای برای تخته سیاهش و …