مدیرالنفیسه

آداب انتظار در عصر غیبت امام زمان چیست؟

 
در روایات فراوانی از پیامبر اکرم ـ صل الله علیه و آله ـ و سلمبه محبت و دوستی با اهل بیت ـ علیهم السلام ـ و دشمنی با دشمنان ایشان تأکید شده و این، به همه زمان ها مربوط است؛ امّا در برخی روایات به صورت ویژه به دوستی با دوستان حضرت مهدی ـ علیه السلام ـ و دشمنی با دشمنان آن حضرت سفارش شده است. 

در آموزه های ارزنده معصومان علیهم السلام برای منتظران راستین حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف آن چنان جایگاه و منزلتی برشمرده شده که به راستی جای شگفتی است [۲]؛ و این پرسش را پیش رو قرار می‌دهد که چگونه ممکن است چنین حالتی (انتظار) از چنین ارزشی والا برخوردار باشد.

بی گمان شخصیّت انسان‌ها متأثر از رفتار‌هایی است که در زندگی انجام می‌دهند. این رفتارها، براساس آموزه‌های دینی، دارای اعتبار و ارزش متفاوتی خواهند بود. از نگاه آیات و روایات معصومان علیهم السلام برترین انسان ها، کسانی هستند که با رفتار خود، اسباب خوشنودی پروردگار جهانیان را فراهم می‌آورند.

در این نوشتار کوتاه، برآنیم بخشی از رفتار‌های عصر انتظار را که موجب این همه عظمت می‌شود به اختصار بررسی کنیم.

وظایف انسان‌ها در این دوران، به دو دسته تقسیم می‌شود؛

الف) وظایف عامّ

این وظایف، در سخنان معصومان علیهم السلام در شمار بایسته‌های عصر انتظار یاد شده است؛ امّا ویژة این دوران نیست و لازم است در همة زمان‌ها انجام شود. شاید ذکر آن‌ها در شمار وظایف دوران غیبت، به سبب تأکید بوده است. برخی از این وظایف بدین قرار است:

1. شناخت امام هر زمان

از وظایفی که در هر زمان، به ویژه در عصر غیبت برای پیروان آموزه‌های اسلامی مورد تأکید و سفارش واقع شده، تحصیل شناخت و معرفت دربارة امام آن زمان است.

امام صادق علیه السلام خطاب به فضیل فرمود: امام خود را بشناس که اگر امام خود را شناختی، دیر و زود شدن این امر، آسیبی به تو نخواهد رساند…. [۳]بی گمان، شناخت امام، از شناخت خداوند متعال جدا نیست، بلکه یکی از ابعاد آن است؛ چنان که در دعای شریف معرفت، به خداوند متعال عرض می‌کنیم.

اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی نَفْسَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی نَفْسَکَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِیکَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی رَسُولَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی رَسُولَکَ لَمْ أَعْرِفْ حجّتکَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی حجّتکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی حجّتکَ ضَلَلْتُ عَنْ دِینِی؛ [۴]خدایا! خودت را به من بشناسان که اگر خود را به من نشناسانی، پیامبرت را نمی‌شناسم. خدایا! رسول خود را به من بشناسان که اگر رسول خود را به من نشناسانی، حجّت تو را نمی‌شناسم. خدایا! حجّتت را به من بشناسان که اگر حجّت خود را به من نشناسانی، از دین خود گمراه می‌شوم.

از روایات معصومان علیهم السلام به روشنی استفاده می‌شود که در بندگی خدای متعال، همه فضیلت‌ها و ارزش‌ها به داشتن معرفت امام علیه السلام و ملتزم شدن به آن برمی‌گردد، به طوری که اگر کسی این اکسیر گرانقدر را در اختیار داشته باشد، از نگاه آن چه مطلوب خداوند متعال است، هیچ کمبودی ندارد.

2. پایداری بر حبّ اهل بیت علیهم السلام

یکی از وظایف مهم ما در هر عصر و زمان، محبت و دوستی با اهل بیت پیامبر ـ صل الله علیه و آله و سلم ـ به عنوان دوستان خداوند است. در دوران غیبت واپسین پیشوای معصوم، به سبب پنهان زیستی امام ممکن است عواملی انسان را از این وظیفة مهم دور سازد؛ از این رو در روایات، سفارش شده است که بر محبت به آن انوار مقدس، پایدار باشیم.

3. پرهیزگاری و رعایت تقوای الهی

پروای الهی در همه زمان‌ها لازم و واجب است؛ اما در دوران غیبت، اهمیت بیشتری دارد، چون در این دوران، عوامل فراوانی دست به هم داده تا انسان‌ها را به بیراهه کشانده، گمراه سازند.

امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: همانا برای صاحب الامر غیبتی هست؛ پس بنده تقوای الهی پیشه نماید و به دین او چنگ زند. [۵]آن حضرت همچنین فرمود: هرکس شاد می‌شود از آن که از یاران قائم باشد، پس باید پرهیزگار بوده، به نیکویی‌های اخلاقی عمل کند؛ در حالی که منتظر است. پس اگر از دنیا برود و پس از آن، قائم قیام نماید، پاداشی مانند آن کس که قائم را درک کند، خواهد داشت. پس کوشش کنید و منتظر باشید. گوارایتان باد‌ای گروه مورد رحمت الهی واقع شده!. [۶]

4. پیروی از دستورهای امامان ـ علیهم السلام

از آن جا که تمام امامان علیهم السلام نور واحد هستند، دستور‌ها و فرموده‌های ایشان نیز یک هدف را دنبال می‌کند؛ بنابراین پیروی از هر کدام، پیروی از همة آن هاست و در زمانی که یکی از آن‌ها در دسترس نیست، دستور‌های دیگران چراغ راه هدایت است.

امام صادق علیه السلام در پاسخ کسی که گفت: «شنیده ایم که صاحب الامر غایب خواهد شد؛ پس چه کنیم؟» فرمود:

چنگ بزنید به آنچه [از پیشوایان قبل] در دستتان است، تا این که امر بر شما آشکار شود. [۷]۵. دستگیری از ضعیفان و فقیران

کمک به ضعفا و محرومان در همة زمان‌ها کاری بس ارزشمند است و در دین اسلام به آن سفارش شده است؛ اما به سبب غیبت امام، در دوران غیبت ارزش بیشتری دارد.

امام باقر علیه السلام فرمود: … هر آینه قوی شما ضعیفتان را کمک کند و ثروتمندتان بر فقیرتان عطوفت ومهربانی نماید و فرد برای برادر دینی خود… خیرخواهی نماید. پس اگر شخص در این حال از دنیا رفت پیش از آن که قائم ظهور کند، شهید از دنیا رفته است…. [۸]البته این فقر گاهی فقر اقتصادی و گاهی فقر فرهنگی و معنوی است.

ب. وظایف ویژه.

اما وظایف خاص، وظایفی است که به نوعی با غیبت حضرت مهدی علیه السلام در ارتباط است.

۱. دوستی با دوستان و دشمنی با دشمنان حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف

در روایات فراوانی از پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلمبه محبت و دوستی با اهل بیت علیهم السلام و دشمنی با دشمنان ایشان تأکید شده و این، به همه زمان‌ها مربوط است؛ امّا در برخی روایات به صورت ویژه به دوستی با دوستان حضرت مهدی علیه السلام و دشمنی با دشمنان آن حضرت سفارش شده است.

امام باقر علیه السلام از رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم روایت می‌کند که فرمود: خوشا بر احوال کسی که قائم اهل بیت مرا درک کرده و در غیبت و پیش از قیامش، پیرو او باشد؛ دوستانش را دوست بدارد و با دشمنانش دشمن باشد. چنین کسی، روز قیامت از رفقا و دوستان من و گرامی‌ترین امت من خواهد بود [۹].

۲. صبر بر سختی‌های دوران غیبت

امروزه کم نیستند افرادی که به دلیل هایی، باور به آن امام غایب و یاد آن حضرت را برنمی تابند. در این راه از هرگونه ایجاد مانع و اذیّت و آزار فرو نمی‌گذارند. از آن جا که یکی از آموزه‌های مهم دینی صبر بر مشکلات و مصیبت‌ها است. لازم است در این دوران، بیش از هر زمان دیگر در برابر این مشکلات و مصیبت‌ها شکیبایی داشته باشیم.

عبدالله بن سنان از امام صادق علیه السلام روایت کرده که فرمود: رسول گرامی اسلام صل الله علیه و آله و سلم فرمود: «پس از سپری شدن دوران شما، مردمی بر سر کار خواهند آمد که هر فرد آنان، پاداش پنجاه تن از شما را داراست.» عرض کردند: «ای رسول خدا! ما در جنگ بدر و احد و حنین در رکاب شما جنگیدیم و دربارة ما آیاتی از قرآن نازل شد.» فرمود: «اگر شما آن چه را آن‌ها تحمّل کردند متحمّل شوید، از صبر و شکیبایی آنان برخوردار نخواهید بود». [۱۰]امام حسین بن علی علیهما السلام فرمود: … اما صبر کننده بر اذیّت و تکذیب در غیبت او، بسان مجاهدی است که با شمشیر در رکاب پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم با دشمنان مبارزه کند [۱۱].

۳. دعا برای فرج حضرت مهدی ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف

دعا و نیایش در فرهنگ اسلامی جایگاه والایی دارد. یکی از مصادیق دعا می‌تواند رفع گرفتاری‌های همه انسان‌ها باشد. در نگاه شیعه، این مهم تحقق نمی‌یابد، مگر زمانی که واپسین ذخیره الهی از پس پرده غیبت بیرون آمده جهان را به نور خود روشن سازد؛ از این رو است که در برخی روایات سفارش شده است برای فرج و گشایش، دست به دعا برداریم.

آری؛ کسی که در انتظار آمدن مولای خود به سر می‌برد، از خداوند تعجیل امر فرج او را درخواست خواهد کرد؛ به ویژه آن که بداند با فرج و ظهور او زمینه هدایت، رشد و کمال جامعه بشری به طور کامل فراهم می‌شود. در روایت است که خود آن حضرت در بخشی از توقیع شریف فرمود: وَاَکثِرُوا الدُّعاء بِتَعجیلِ الفَرَجِ؛ وبرای تعجیل فرج بسیار دعا کنید. [۱۲]البته هر کس می‌داند سفارش امام به دعا، فقط ادای کلمات و لقلقة زبان نیست ـ گرچه خواندن دعا هم ثواب مخصوصی دارد ـ بلکه منظور توجه قلبی دائم به معنا و مفهوم این دعا و توجه به این است که در دورة غیبت، امر دین و دینداری و اعتقاد صحیح به غیبت و امامت، کار دشواری است که فقط از آدم اهل یقین و با استقامت ساخته است. [۱۳]۴. آماده باش دائمی

از مهم‌ترین وظایف در دوران غیبت، آمادگی دائمی و راستین است.

امام باقر علیه السلام ذیل آیة شریف اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُو؛ فرمود: اصْبِرُوا عَلَی أَدَاءِ الْفَرَائِضِ وَ صَابِرُوا عَدُوَّکُمْ وَ رَابِطُوا إِمَامَکُمْ المنتظر؛ [۱۴]بر انجام واجبات، شکیبایی کنید و در برابر دشمنان، یکدیگر را یاری نمایید و برای یاری پیشوای منتظَر، همواره آمادگی خود را حفظ کنید.

۵. بزرگداشت نام و یاد آن حضرت

یکی از مسئولیت‌های شیعه درباره حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در این دوران، بزرگداشت نام و یاد آن حضرت است. این بزرگداشت، جلوه‌های فراوانی دارد. از تشکیل نشست‌های دعا و نیایش گرفته تا اقدام‌های فرهنگی و ترویجی و از تشکیل حلقه‌های بحث و گفتگو گرفته تا پژوهش‌های بنیادین و سودمند، همه و همه می‌تواند در راستای اعتلا به این نام بزرگ باشد.

۶. پیروی و تبعیت از علمای راستین

یکی از وظایف دوران غیبت پیروی از علمای راستین یا نواب عام است که در دستورات پیشوایان الهی آمده است. امام زمان خود فرمودند: در آینده به راویان احادیث ما (عالمان دینی) مراجعه کنید، زیرا آنان حجت من بر شما و من حجت خدا بر آن‌ها هستم. [۱۵]۷. حفظ پیوند با مقام ولایت

حفظ و تقویت پیوند قلبی با امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف و تجدید دائمی عهد و پیمان یکی دیگر از وظایف مهمی است که هر شیعه منتظر در عصر غیبت بر عهده دارد.

هر آن که جانب اهل وفا نگه دارد خداش در همه حال از بلا نگه دارد
گرت هواست که معشوق نگسلد پیوند نگاه دار سر رشته تا نگه دارد

امام باقر علیه السلام درباره ثابت قدمان بر امر ولایت فرموده است: زمانی بر مردم آید که امامشان غیبت کند. خوشا بر افرادی که آن زمان، بر امر ما ثابت بمانند. کمترین ثوابی که برای آن‌ها خواهد بود، این است که باری تعالی به آن‌ها ندا کرده و فرماید: «ای بندگان و‌ای کنیزان من! به نهان من ایمان آوردید و غیب مرا تصدیق کردید؛ پس به ثواب نیکوی خود شما را مژده می‌دهم و شما بندگان و کنیزان حقیقی من هستید. از شما می‌پذیرم و از شما در می‌گذرم و برای شما می‌بخشم و به واسطة شما باران بر بندگانم می‌بارم و بلا را از آن‌ها بگردانم و اگر شما نبودید، بر آن‌ها عذاب می‌فرستادم…. [۱۶]شکی نیست که امامان معصوم علیهم السلام سخنی از نزد خود نمی‌گویند و آنچه در این سخن بدان اشاره فرموده اند بر گرفته از علومی است که از پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم و آن حضرت نیز از وحی الهی دریافت کرده است؛ بنابراین جای هیچ تردیدی باقی نخواهد ماند؛ بنابراین یکی از کار‌هایی که این پیوند را ناگسستنی می‌کند، تجدید عهد هر روزه با آن یار سفر کرده است. در این باره سفارش شده است در پگاه هر روز، زانوی ادب مقابل ساحت آن امام همام بر زمین نهاده، به دستور امام صادق علیه السلام این عهدنامه را نجوا کنیم. اگر کسی چهل صبح چنین کند، امید است از یاران آن حضرت باشد. دعایی که این گونه آغاز می‌شود:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ اللَّهُمَّ بَلِّغْ مَوْلَایَ صَاحِبَ الزَّمَانِ عجل الله تعالی فرجه الشریف أَیْنَمَا کَانَ وَ حَیْثُمَا کَانَ مِنْ مَشَارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبِهَا سَهْلِهَا وَ جَبَلِهَا عَنِّی وَ عَنْ وَالِدَیَّ وَ عَنْ وُلْدِی وَ إِخْوَانِی التَّحِیَّةَ وَ السَّلَامَ عَدَدَ خَلْقِ اللَّهِ وَ زِنَةَ عَرْشِ اللَّهِ…؛ [۱۷]——————————————————————————–

[۲]. امام سجّاد علیه السلام در این باره فرمود: «مردم زمان غیبت آن امام که معتقد به امامت و منتظر ظهور او هستند، از مردم هر زمانی برترند؛ زیرا خداوند عقل و فهم و معرفتی به آن‌ها داده که غیبت، نزد آنان به منزلة مشاهده است …»؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۳۱۹، ح ۲.

[۳]. شیخ کلینی، کافی، ج ۱، ص ۳۷۱، ح ۲.

[۴]. همان، ص ۳۴۲، باب فی الغیبة، ص ۳۳۵.

[۵]. همان، ص ۳۳۶؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۵۱.

[۶]. نعمانی، الغیبة، ص ۲۰۰.

[۷]. شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۵۹، ح ۵ و ۴.

[۸]. طبری آملی، محمد بن ابی القاسم، بشارة المصطفی لشیعة المرتضی، ص ۱۱۳.

[۹]. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲۸۶، ح ۲.

[۱۰]. شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۴۵۶؛ الخرائج و الجرائح، ج ۳, ص ۱۱۴۹.

[۱۱]. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۳۱۷، ح ۳؛ عیون اخبار الرضا علیه السلام، ج ۱، ص ۶۸، ح ۳۶.

[۱۲]. همان، ج ۲، ص ۴۸۳، ح ۴.

[۱۳]. سعادت پرور، علی، ظهور نور، ص ۱۰۳.

[۱۴]. نعمانی، الغیبة، ص ۱۹۹.

[۱۵]. طبرسی، احتجاج، ج ۲، ص ۴۶۹.

[۱۶]. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۳۳۰، باب ۳۱، ح ۱۵.

[۱۷]. کفعمی، ابراهیم بن علی، مصباح کفعمی، ص ۵۵۰ نیز ر. ک: شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان.

[مجله شماره ۶: - مقالات]

سیمای حضرت مهدی (ع) در کلام نبوی

آخرین وصی پیامبر خدا (ص)، حضرت مهدی موعود دوازدهمین امام شیعه و چهاردهمین معصوم از خاندان رسالت، ذخیره الهی است تا در بزرگ‌ترین بزنگاه تاریخ بشریت به نجات بشیریت از ظلمات برخیزد و جهان را صحنه عدل و داد نماید و منتظران واقعی همچنان در انتظار آن روز بزرگ که همه اولیای خدا به ویژه پیامبر اعظم وعده‌اش را داده‌اند، خواهند نشست.

پیامبر اعظم اسلام(ص) مجموعة تکامل یافتة فضائل همة انبیا و اولیای الهی در طول تاریخ و درخشان ترین کهکشان عالم وجود است که هزاران منظومه و خورشید درخشان فضیلت و کرامت را در خود جای داده است. علم توأم با اخلاق، حکومت همراه با حکمت، عبادت همراه با خدمت به خلق، جهاد توأم با رحمت، عزت همراه با فروتنی، روزآمدی توأم با دوراندیشی و صداقت با مردم در عین پیچیدگی های سیاسی از ویژگی های بارز پیامبر اکرم(ص) است.1

جلوة آشکار و مظهر اسمای خداوندی، نمونة انسان کامل و سرآمد تمام پیامبران و ختم رسل است. احادیث بسیاری از چنین شخصیتی وجود دارد که به بیان اسامی و ویژگی های اهل بیت گرامی اش می پردازد. هنگامی که می خواهد از کسی صحبت کند که او را هم نام خود معرفی می کند2 می فرماید:

آگاه باشید که هر کس (از پیامبران و امامان) پیش از او، نوید آمدنش را داده اند، آگاه باشید که او برگزیدة و انتخاب شدة خداوند است، آگاه باشید که او آنچه بگوید از پروردگارش می گوید و هشداردهنده به امر ایمان است.3 و مردم را به یاری، اطاعت و پیروی از او فرا می خواند. همانی که خداوند متعال تمام معجزات انبیاء و اوصیاء(ع) را به دست مبارکش جاری می سازد.4

پیامبر رحمت و رأفت بیاناتی دربارة شأن، مقام و منزلت حضرت مهدی(ع) در پیشگاه خداوندگار بزرگ دارند که به اجمال به چند نمونه از آنها اشاره می کنیم:

حضرت مهدی(عج) یکی از هفت آقای اهل بهشت

پیامبر اکرم(ص) شأن و منزلت فرزندش مهدی(عج) را در بهشت این گونه می داند:

ما، سروران اهل بهشت از فرزندان عبدالمطلب هستیم، من، حمزه(ع)، علی(ع)، جعفر(ع)، حسن و حسین(ع) و مهدی(عج).5

ابن ابی الحدید طی حدیث مرسلی آنها را سروران روز قیامت و آقایان اهل دنیا می داند.6

بهشت مشتاق حضرت مهدی(ع)

بهای انسان ها چیزی جز بهشت نیست، به فرمودة حضرت امیرالمؤمنین(ع) نباید خود را به چیزی کمتر از بهشت فروخت،7 حال با این همه اگر بهشت مشتاق کسی باشد چگونه است؟ حضرت رسول اکرم(ص) بهشت را مشتاق درک وجود حضرت مهدی(عج) می داند:

بهشت مشتاق چهار نفر از اهل بیت من است، خداوند آنها را دوست می دارد و مرا امر کرده است تا آنها را دوست بدارم، علی بن ابیطالب(ع)، حسن و حسین(ع) و مهدی(ع) که عیسی بن مریم(ع) پشت سر او نماز می خواند.8

حضرت مهدی(عج) طاووس بهشتیان

از آنجا که طاووس زیباترین مخلوقات است، هر آنچه را می خواهند به زیبایی و جمال متصّف کنند از آن با طاووس نام می برند، بهشتیان زیبارویانند و برترین آنها از نظر جمال حضرت مهدی(ع) است. چرا که پیامبر فرمودند:

مهدی(عج) طاووس اهل بهشت است.9

جزای پیروی و نافرمانی از آن حضرت

پیروی از حضرت مهدی(عج) سبب نجات و نافرمانی از امر آن حضرت سبب هلاکت، اطاعت وی اطاعت خداوند و نافرمانی وی نافرمانی خداوند است.

در زیارت آل یاسین آمده است: ای مولای من (اقرار می کنم) کسی که با تو مخالفت کند، شقی و بدبخت است و خوشبخت و سعادتمند کسی است که از تو فرمان ببرد و مطیع تو باشد.10 این گونه است که اطاعت از امام مهدی(عج) مایة نجات و سرباز زنی از فرامین او مایة هلاکت است.

دراین باره پیامبر اکرم(ص) می فرمایند: قائم(عج) از فرزندان من است، نام او نام من و کنیه او کنیه من است، شکل او شکل من و سنت او سنت من است، مردم را بر دین و آئین من به پا می دارد و آنها را به سوی کتاب پروردگارم فرا می خواند. کسی که او را اطاعت کند مرا اطاعت کرده است و کسی که او را نافرمانی کند، از من نافرمانی کرده است. کسی که در دوران غیبت منکر او باشد مرا انکار کرده است و کسی که او را تکذیب کند مرا تکذیب کرده است و همچنین کسی که او را تصدیق کند مرا تصدیق کرده است. من از تکذیب کنندگانم دربارة امر او و انکارکنندگان گفتارم دربارة او و گمراهان امتم از راه او، به خدا شکایت می کنم، آنهایی که ظلم کرده اند به زودی خواهند دانست که به چه کیفرگاه و محل انتقامی بازخواهندگشت.11

خضوع و تواضع حضرت در برابر خداوند

پیامبر اکرم (ص) فروتنی و خشوع حضرت مهدی (عج) را در برابر پیشگاه ربوبی خداوند این گونه مثال می‌زنند:

حضرت مهدی (عج) نسبت به خداوند خاشع و خاضع است، مانند خشوع و خضوع باز شکاری که هنگام پرواز، بال‌های خود را فرو می‌خواباند.۱۲
حضرت مهدی (عج) جانشین خداوند

رسول اکرم (ص) می‌فرمایند: حضرت مهدی ظهور می‌کند در حالی که در بالای سر او ابری است که ملکی بر آن سوار است و فریاد می‌زند که: این مهدی (عج) جانشین خداوند است از او پیروی کنید.۱۳

حضرت مهدی (عج) عبد صادقی که به سبب او خداوند، بندگانش را می بخشد

رسول اکرم (ص) فرمودند: آن هنگام که به آسمان هفتم عروج کردم و از آنجا به سدرةالمنتهی و سپس به حجاب‌های نورانی رسیدم، پروردگارم ـ جل جلاله ـ ندایم کرد که:‌ای محمد! تو بندة من و من پروردگار تو هستم. همانا تو را بنده، حبیب، رسول و پیامبر قرار دادم و برادرت علی (ع) را جانشین تو، همانا علی (ع) حجت بر بندگان من است و امام و رهبری برای مخلوقاتم. به واسطة او دوستدارانم از دشمنانم بازشناخته می‌شوند و به وسیلة اوست که حزب من از حزب شیطان شناخته می‌شود. به خاطر اوست که دینم برپا شده است و حدود و احکام دینم حفظ و اجرا می‌شود. به خاطر او و تو و فرزندان توست که بندگانم را می‌بخشم و به واسطة قائم (عج) فزندان توست که با تسبیح، تهلیل، تقدیس و تکبیر و تمجیدم زمین را می‌سازم و آباد می‌کنم، به واسطة اوست که زمین را از دشمنانم پاک کرده و دوست دارانم را وارث زمین می‌گردانم. به خاطر اوست که کلمة کسانی که کفر ورزیدند را پست قرار داده و کلمة خود را برترین می‌سازم. با علم و احاطة خود، به خاطر او و به واسطة اوست که بندگانم را زنده می‌سازم و شهرهایم را احیا می‌کنم. به سبب اوست که به تدبیر و مشیت من گنج‌ها و ذخایر آشکار می‌سازم و فقط به خاطر اوست که به اراده ام اسرار و پنهانی‌ها را آشکار می‌سازم و آن را به ملائکه می‌سپارم تا تأیید کنندة اجرای فرمان هایم و اعلان دینم باشد. او (مهدی (عج)) به حقیقت ولیّ (آیین) من است و مهدی (عج) صدیق‌ترین بندگانم است.۱۴

به حقیقت منزلت و مقامی بس عظیم در پیشگاه مقام ربوبی خداوندگار دارد که خداوند به واسطة او و پدران گرامی اش باران را بر بندگانش فرو می‌فرستد و به واسطة وجود آنان است که آسمان نگاه داشته شده است و بر زمین نمی‌افتد.۱۵

برای ظهورش دعا کنیم و مشتاقانه منتظرش باشیم که حضرت امیرالمؤمنین (ع) نیز پس از توصیف کمالات حضرتش آهی کشیدند و با دست، اشاره به سینة خود کرده و فرمودند: «چقدر مشتاق دیدار اویم.» ۱۶

پی نوشت ها

۱. سخنرانی رهبر معظم انقلاب در حریم مطهر رضوی (ع)، ۱/۱/۸۵.

۲. صدوق، محمدبن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۱۱؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج ۵۱، ص ۷۳.

۳. مجلسی، همان، ج ۳۷، صص ۲۱۳ ـ ۲۱۱.

۴. حر عاملی، محمدبن حسن، إثبات الهداة، ج ۳، ص ۷۰۰؛ صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الأثر، ص ۳۱۲.

۵. الغیبة، ص ۱۱۳؛ صدوق، محمدبن علی بن بابویه، امالی، ص ۳۸۴؛ حر عاملی، همان، ص ۳۱۲.

۶. ابن ابی الحدید، ج ۷، ص ۶۴.

۷. نهج البلاغه، نامة ۴۵۶.

۸. حر عاملی، همان، ج ۴۳، ص ۳۰۴؛ أربیلی، کشف النعمة، ج ۱، ص ۵۲؛ حر عاملی، همان، ج ۳، ص ۵۵۲.

۹. مجلسی، همان، ج ۲، ص ۶۹۴؛ أربیلی، همان، ج ۳، ص ۲۷۱؛ صافی گلپایگانی، همان، ص ۱۴۷.

۱۰. یا مولای، شقی من خالفکم و سعد من أطاعکم.

۱۱. صدوق، همان، ج ۲، ص ۴۱۱؛ مجلسی، همان، ج ۵۱، ص ۷۳؛ حر عاملی، همان، ج ۳، ص ۴۸۲.

۱۲. عقد الدّرر، ص ۳۸.

۱۳. مجلسی، همان، ج ۵۱، ص ۸۱؛ حیلة الأبرار، ج ۲، ص ۷۱۶؛ صافی گلپایگانی، همان، ص ۱۴۷.

۱۴. مجلسی، همان، ج ۱۸، ص ۳۴۱؛ صدوقی، همان، ص ۵۰۴؛ صافی گلپایگانی، همان، ص ۱۶۷.

۱۵. فرازی از زیارت جامعة کبیره.

۱۶. نعمانی، الغیبه، ص ۲۱۲؛ مجلسی، همان، ج ۵۱. ص ۱۱۵؛ حر عاملی، همان، ج ۳، ص ۵۳۷.

روشن است هر منتظری باید اهل پیوند با خداوند بزرگ باشد و ضمن درخواست روزی در ابعاد ذیل، برای درونی کردن و استقرار این صفات در خویش تلاش کند:

أ. توفیق طاعت: منتظر راستین هم اهل اطاعت خدا، پیامبر(ص) و امام معصوم(ع) است و هم توفیق چنین فرمانبری را همواره از خدای سبحان می خواهد: اللّهمّ ارزقنا توفیق الطاعه.

ب. دوری از معصیت: گناهان، موانع مسیر حرکت به سوی خدا و مهم ترین عامل سقوط انسان اند، از همین رو منتظر حقیقی امام عصر(عج) باید ضمن درخواست توفیق الهی در ترک گناهان، سعی بلیغ خویش را در تحقق چنین صفتی به کار گیرد. گفتنی است گناهان، هرچند به کوچک و بزرگ )صغیره و کبیره) قسمت شده‌ اند، هر نافرمانی خدای متعالی گناهی بزرگ است: وبُعد المَعصیه.

ج. نیت خالصانه: اصلاح انگیزه اعمال (نیت) و خلوص هرچه بیشتر از هر شائبه شرک و ریا در جمیع مراتبش، به گونه‌ ای که چیزی جز اطاعت امر الهی و انجام دادن آنچه موجب رضای حق است در نیت انسان سهم نداشته باشد، ازوظایف اهل انتظار است: وصدْق النیه.

د. شناخت محرّمات الهی: ترک معاصی، شدنی نیست مگر با شناخت چیزهایی که خداوند سبحان با حکمت بالغه ‌اش بر بندگانش حرام کرده است. و چون حرام یعنی آنچه دریدن پرده آن روا نیست خواه آن چیز، حق باشد یا دین و یا قانون و یا… منتظری که محرمات الهی را نشناسد و حریم آن را پاس ندارد، چه بسا به شکستن حریم آن ها گرفتار آید، از این ‌رو شناختن محرمات الهی ضروری است: وعرفان الحُرمه.

. انسانی که در انتظار کریم ترین انسان های عصرش به سر می ‌برد، بایسته است که از خداوند کریم اعطا و ازدیاد و حفظ کرامت خود را در اسباب کرامت طلب کند و خویش هم در تحقق آن خواسته از پای ننشیند.

أ. درخواست هدایت تکوینی خاص: آنچه مایه کرامت جان آدمی است، هدایت یافتن به نور دین الهی و حفظ تقوا است. آنان که به مسیر اطاعت او هدایت نشوند، در سیاهی جهالت ها و انحراف ها سرگردان و از کرامت الهی انسان محروم خواهند شد. بر انسان منتظر است که با تلاش علمی و جهد عملی، زمینه افاضه هدایت تکوین را در خویش هر لحظه پرورش دهد: واکرمنا بالهُدی.

ب. درخواست استقامت در مسیر هدایت: بسا کسانی که از هدایت الهی بهره مندند؛ امّا پس از اندک زمانی با غفلت از حق و روی آوردن به اهوا و امیال خویش از جاده هدایت به بیراهه ضلالت افتادند و نور هدایتشان را در شب دیجور گمراهی خاموش کردند، پس بر منتظران راستین بایسته است که در مسیر هدایتی که خدای سبحان آن ها را به آن رهنمون شده است استقامت ورزند و با تمسّک به علم و ایمان از هر اعوجاجی دوری جویند تا مشمول هدایت های برتر که محصول استقامت در مسیر هدایت است باشند: والاستقامه.

زبان، ترجمان عقل و اندیشه انسان است، از این ‌رو توفیق نیک گفتاری زبان صیانت از آن برای اهل انتظار ضروری است. طبق آموزه ‌های این دعای شریف، منتظران راستین می‌ باید با توجّه به آنچه در پی می ‌آید در صیانت زبان خویش کوشا باشند:

أ. سخن صائب گفتن: منتظر راستین آن حضرت می ‌باید جز از سر راستی سخن نگوید و گفتار غیر صائب را (به جدّ یا به هزل) وا نهد: وسدّد ألسنتنابالصواب.

ب. حکیمانه سخن گفتن: گفتن سخنان بی ‌محتوا و بی ‌فایده که نه در امر دین سودی می ‌بخشند و نه در کار دنیا، کاری حکیمانه نیست. آنچه حکیمانه نیست لغو است و اهل ایمان از لغو اعراض می ‌کنند. بر همین اساس بر اهل انتظار شایسته است که حکیمانه سخن بگویند و زبان را از سخنان لغو صیانت کنند: والحکمه.

قلب انسان منتظر، ظرف مبارکی است که هر مظروفی شایسته آن نیست. در این دعای شریف هم مظروف شایسته قلب مؤمن معرفی و هم وظیفه منتظران راستین در این موضوع بازگو شده است:

أ. کسب نور علم: اکتساب علم و خروج از سیاهی نادانی، وظیفه منتظران ظهور امام عصر(عج) است و چون علوم اکتسابی بی‌ تعلیم و تعلّم به دست نمی‌ آیند، از این‌ رو تعلیم و تعلم و تلاش در جهت کسب علم حصولی و نیز تهذیب دل برای ادراک حقایق با علم حضوری، وظیفه هر مسلمان منتظری شمرده شده است.

ب. کسب نور معرفت: معرفت اخصّ از علم است و به علمی اطلاق می شود که با تمییز کامل معروف از غیر خود و ادراک خصوصیات آن همراه است. بر منتظران راستین است که به اکتساب علم بسنده نکنند و با عمق بخشیدن به گستره علوم به کسب معرفت نایل آیند، که هر معرفتی علم هست؛ اما هر علمی معرفت نیست.

منبع: برگرفته از کتاب مهدی موعود موجود تالیف حضرت آیه الله العظمی جوادی آملی،

راز همتایی لیله میلاد امام زمان(عج) با شب قدر

انسان کامل معصوم که مصادیق منحصر آن عترت طاهره اند عِدل و همتای قرآن حکیم است و براساس حدیث متواتر ثقلین به هیچ وجه از یکدیگر جدایی نمی پذیرند. قرآن تجلّی کتاب تدوینی خدا و انسان کامل معصوم تجلّی کتاب تکوینی اوست. همان طور که با نزول قرآن در ظرف زمانی معین، آن ظرف معهود، قدر یافته و شب قدر می شود، با تجلّی امام معصوم و تنزلش از مخزن غیب الهی در ظرف زمان معین، آن ظرف شخصی قدر پیدا می کند و شب قدر می شود، زیرا هرچند ممکن است زمان و زمین به واسطه صدورشان از منبع غیب الهی حَظّی از قداست داشته باشند؛ امّا آنچه مایه شرافت زمان است همانا متزمّن و آنچه مایه فخر مکان است همانا متمکّن است.

بر طبق این بیان جامع، میلاد ولی معصومی که  جامع و معادل قرآن مجید است، حقیقت او و نبوّت یا امامت او مستلزم شب قدر شدن خواهد بود. و برهمین اساس آنچه درباره حضرت صدیقه کبری، فاطمه زهرا(علیهاالسلام) و نیز درباره میلاد حضرت خاتم الاولیاء(عج) مبنی بر تطابق حقیقت آن ذوات مبارک با لیله القدر یا معرفی میلاد آنان به عنوان شب قدر مطرح می گردد، از سنخ تمثیل است نه تعیین، همچنان که در دعای شب مبعث رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم سخن از جریان تجلی اعظم به میان می آید: اللّهمّ إنّی أسئلک بالتجلّی الأعظم فی هذه اللیله من الشّهر المعظّم والمرسل المکرّم.[۸[

روایات معصومان(علیهم‌السلام) نیز گویای تبیین پیوند ناگسستنی قرآن و عترت اند و همسو با حدیث ثقلین، گواه جدایی ناپذیری این دو حقیقت و احکام آن ها از یکدیگرند. همین پیوستگی در مقام معرفت نیز جریان دارد. ائمّه(علیهم‌السلام) برای معرفی خود از قرآن کمک می گیرند و برای شناساندن قرآن از حقیقت خودشان سخن می گویند، زیرا هیچ یک را بی دیگری نمی توان شناخت.

از آنجا که حضرت خاتم الاوصیاء حجه بن الحسن المهدی(عج) عصاره فضائل اهل بیت وحی(علیهم‌السلام) بلکه تمام انسان های کامل است، ظرف زمانی تجلّی او از مخزن غیب الهی در نشئه مُلک در میان سایر ایام مبارک و موالید حجج الهی(علیهم‌السلام) برجستگی خاص و ویژه ای یافته است که در پرتو آن همطراز لیالی قدر، بلکه شبی از شب های محتمل قدر به شمار می آید.

گویا در عصر ما که زمان ولایت آن آخرین ولی معصوم است، مقدرات عالم در مراتبی رقم می خورد که از شب میلاد آن حضرت در نیمه شعبان آغاز گردیده و در شب های ماه مبارک رمضان یکی پس از دیگری تثبیت می شود.

منبع: برگرفته از کتاب مهدی موعود موجود تالیف حضرت آیه الله العظمی جوادی