مدیرالنفیسه

دفاع غلط از حجاب


این روزها که در غیاب «فرهنگ»، «غریزۀ» سرکش در حال ترک تازی است، گویا بیان ضرورت‌ حجاب در سبک زندگی مؤمنانه و نیکی‌ها دینوی و اُخروی آن کمتر ثمربخش است.

در این اوضاع نابسامان اجتماعی، بعضی ظاهربینان و ناآگاهان برای نهی از منکر و دفاع از حجاب، با تفکیک «دین» و «قانون» (مؤمن و قانون‌مدار) این‌گونه استدلال می‌کنند که «حجاب، قانون کشور است و قانون هم باید رعایت شود»، و نمی‌دانند چه اعتراف دردناکی می‌کنند.

این گروه به‌نادرستی تصوّر می‌کنند به دموکراتیک‌ترین شیوه مدافع و مُبلّغ «حجاب» هستند؛ «اگر شریعت‌مدار نیستید، قانون‌مدار باشید». اما باید به این‌ها هشدار داد که لطفاً در دفاع از حجاب به «قانون» پناه نبرید. چنین دفاعی پیش‌فرض‌ها و معنانی ناخوشایندی دارد: 
الف) حجاب قانون است، احتمالاً یعنی «حجاب» به‌عنوان یک شیوۀ پوشش که ریشۀ دینی دارد، دیگر «هنجار» و قاعده‌ای نیست که بیشتر مردمان از آن پیروی کنند و در نتیجه، اعضای جامعه (نه حکومت) فرد/افراد متخطّی را مجازات نمی‌کنند.
به بیان دیگر، حجاب دیگر امر نهادینۀ درونی نیست که هر کسی «خود» آن‌را رعایت کند، بلکه مجازاتِ حکومتی ضامن اجرای آن است. بدیهی است که حکمرانی پلیسی-قضایی هم نه مطلوب است و نه میسّر.
ب) تمامی شهروندانی که به قانون احترام می‌گذارند و به آن عمل می‌کنند، ضرورتاً باورمندانه این کار را نمی‌کنند و ممکن است بدون اعتقاد عمیق به قانون، مجری آن باشند. برای نمونه، قرار است رانندگان کمربند ایمنی خودرو را ببندند؛ چه به ضرورت بستن آن معتقد باشند و چه نباشند. اما آیا دربارۀ حجاب هم می‌توان به همین میزان بسنده کرد و از شهروندان، مانند بانوان گردشگران خارجی خواست به حکم قوانین ایران حجاب را رعایت کنند؟ 
حجابی که صرفاً به حکم قانون، و نه اعتقاد عمیق قلبی مراعات شود، کالبدی بی‌روح، ناقص، بی‌اثر و اداست. در این صورت احتمالاً با شهروندانی مواجه می‌شویم که حتی اگر چادر بر سر بیندازند، به گفتۀ امام جمعۀ مشهد در ماه رمضان (نهم خردادماه / بیست‌ودومین جلسۀ تفسیر سورۀ احزاب)، می‌شوند «چادری‌های بی‌عفت!»: «الآن بی‌عفتی در بین خانم‌های باحجاب ما رایج است، حجاب دارد اما عفّت ندارد، با مرد نامحرم دل می‌دهد قلوه می‌گیرد! این‌ها همه حرام و بی‌عفّتی است، ولو چادر به‌سر داشته باشد».
ج) قوانین موضوعه محترم و لازم‌الاجرا هستند، اما لایتغیّر نیستند (حتی قانون اساسی) و با رعایت ضوابطی، می‌توان بازنگری و دگرگون‌شان کرد.
تأکید بر وجه قانونی حجاب و تکرار این‌که «حجاب قانون است» و «اگر به آموزه‌های اسلام باور ندارید، به قانون احترام بگذارید» خواسته یا ناخواسته مخاطب‌ (فردی که مقیّد به ظواهر شرعی نیست) را به‌سمت تغییر قانون سوق می‌دهد؛ اقدامی که می‌تواند بسیار پُرهزینه باشد و شهروندان را مقابل حاکمان قرار دهد. بی‌بیان دیگر، «حجاب قانون است»، و «قانون قابل تغییر است»دو روی یک سکّه‌اند.
خلاصه، به قول استاد «رضا داوری اردکانی» اگر وضعی پیش آید که مردم بدی، جرم و گناه را عادی تلقّی کنند، با هیچ قانونی نمی‌توان از بدی، شر و جرم جلوگیری کرد: «جامعۀ فاسد با وضع قانون اصلاح نمی‌شود، چنان‌که جامعۀ صالح، چندان نیازی به وضع قوانین ندارد».

رضا دانشمندی

دو دستور کار مهم که پایان‌بندی قصه «پرستو»‌ها را شکل می‌دهد
 
آیا پرستویی در کار است یا خیر و اگر در کار است، پشت پرده اش چیست و ابعاد به کارگیری آن چقدر وسیع است؟ آیا با لشکر پرستو‌هایی مواجهیم که مقامات سابق و اسبق هم درگیرشان هستند یا اساسا همه این روایات‌، جزو موهوماتی برای سرپوش نهادن بر برخی انحراف‌ها از مسیر زندگی عادی زناشویی نیستند؟ 

بگذارید همین ابتدا یک نکته را توضیح دهیم: «پرستو» نامی است که دیگران برای این پدیده انتخاب کرده اند و ظاهرا چه موافقش باشیم و چه با آن مخالفت کرده و برای این مخالفت استدلال هم داشته باشیم، ناگزیر از استفاده آنیم.

به گزارش «تابناک»؛ اگر از این توضیح مقدماتی عبور کرده و از ورود به تاریخچه ماجرا یا بررسی اتفاقات مشابه در دیگر نقاط جهان و دیگر بحث‌های ساختاری یا حتی علل شناسانه صرف نظر کنیم، پدیده داغ این روز‌های جامعه به اتفاقی تبدیل خواهد شد که نیازمند پیگیری‌هایی ویژه است.

پدیده‌ای که درست یا نادرست با پرونده جنایی بر سر زبان عموم افتاد که نقش اولش، چهره‌ای بسیار نام آشنا بود؛ شهردار سابق تهران و وزیر اسبق که حالا از همه القاب دور شده و متهم ردیف اول پرونده قتلی است که با سلاح گرم به وقوع پیوسته و صدایش به گوش ساکنان دورترین نقاط کشور از پایتخت و حتی دیگر نقاط کره خاکی رسیده است.

جنایتی که موجب شده برای بسیاری از ایرانیان، پرستو دیگر آن پرنده مهاجر ریزجثه و چابک نباشد که در کتاب‌های درسی ابتدایی درباره اش خوانده ایم، که رخنه‌ای به زندگی زناشویی افراد باشد؛ رخنه‌ای بزرگ که می‌تواند تعابیر فراوان دیگری یافته و به تکثیر برخی نظر‌ها و حتی باور‌ها در جامعه منجر شود؛ مسیری که ظاهرا شروع شده و برخی با شتاب در آن گام برمی‌دارند!

این را می‌شود از اظهارنظر یکی از مسئولان سابق دریافت که تأکید دارد برای وی نیز پاپوشی از نوع پرستو دوخته بودند، یا از توییت همسر یکی دیگر از سیاسیون که در آن یادآوری شده شوهرش پرستو دارد و سرش به جای دیگری جز زندگی خانوادگی بند شده است؛ اظهارنظر‌هایی که نشان می‌دهند داستان پرستو‌ها مهم‌تر از چیزی است که به نظر می‌رسد.

مهم از این روی که به روایات‌ مطرح درباره «پرستو»، اعتبار می‌بخشد و کلیت ماجرا را، واقعی نشان می‌دهد؛ واقعیتی که ظاهرا تا کنون پنهان نگه داشته شده یا به تعبیر دیگر، آشکارسازی نشده بود و حالا با برخی ابعادش برملا شده است؛ انگاره‌ای که نخستین ضرورت ورود ویژه برخی نهاد‌ها و دستگاه‌ها به این ماجراست. ورود برای مشخص کردن واقعیت با تمامی ابعادش.

ورودی ضروری که مشخص خواهد کرد پرستویی در کار است یا خیر و اگر در کار است، پشت پرده اش چیست و ابعاد به کارگیری آن چقدر وسیع است؟ آیا با لشکر پرستو‌هایی مواجهیم که مقامات سابق و اسبق هم درگیرشان هستند یا اساسا همه این روایات‌، جزو موهوماتی برای سرپوش نهادن بر برخی انحراف‌ها از مسیر زندگی عادی زناشویی نیستند؟

نکته قابل تأملی که اگر بگوییم روشن شدن آن می‌تواند مانع تکثیر داستان‌های پرستودار در آینده شود، سخنی به اغراق نگفته ایم. داستان‌هایی که ممکن است برخی شان جنایی شوند یا رایج شدنشان، حربه‌ای جدید در اختیار سیاسیون قرار دهد که با آن به رقبایشان لطمه بزنند یا حتی از این‌ها ساده تر، دستاویز دم دستی افرادی شود که عدم پایبندی شان به کانون خانواده را با آن توجیه کنند و شاهد رفتارشان را از اظهارنظر مسئولان در این خصوص بیرون بکشند!

دورنمایی که بر اساس آن جا دارد، چشم انتظار ورود نهاد‌ها و دستگاه‌های عمومی هم باشیم؛ اقدامی که از جمله اهداف آن، می‌تواند حراست و حفاظت از کیان خانواده‌ها باشد؛ خانواده‌هایی که بی شک داستان‌های اخیر درباره پرستو به آن‌ها خدشه (ولو اندک و جزیی) وارد خواهد کرد و موجب شکل گیری سایه تردید و نگرانی در بطن بسیاری از آن‌ها خواهد شد.

سلسله اقداماتی مسئولانه که می‌تواند غائله برپا شده با اسم رمز پرستو را مهار کرده و مانع از شکل گیری پرونده‌هایی مفصل (مانند قتل‌های زنجیره ای) یا تکثیر پرستو در ادبیات روزمره جامعه شود؛ اقداماتی که می‌تواند پایان بندی داستان پرستو‌ها را شکل دهد.