مدیرالنفیسه

باگسترش فضای مجازی و توانایی جایگزینی حساب مجازی به جای کارکتر حقیقی، از جمله آیتم هایی که بیش از پیش توجه جامعه شناسان و روانشناسان و حتی شهروندان را جلب کرده نشان دادن خودِ دیگر جامعه ذیلِ شخصیت هایی ست که نوع زندگی و ادبیاتشان در فضای مجازی فرسنگ ها از فضای حقیقی [ نه به معنای حقیقت] فاصله دارد.

بیان نظرات، نوع ادبیات و ارتباط خیل عظیمی از کاربران مجازی با شیوه تعاملشان در زندگی حقیقی مغایرت وحشتناکی دارد و اصولا فضای مجازی بستر ظهور زوایای دیگری از شخصیت کابران است که توانایی ظهور در واقعیت را نداشته یا ندارد. این مغایرت از آن جهت وحشتناک است که یادمان می آورد در میان آدم هایی زندگی می کنیم که هیچ ذهنیتی از درونیات و واقعیات زندگیشان نداریم. یا چیزی که از آنها می بینیم حتی نزدیک به آن چیزی نیست که در درون دارند. من باب مثال کافی ست به کارهای اکبرخرمدین ، پدر و قاتل بابک خرمدین از زاویه همسایه هاشان نگاهی کنیم تا وحشتمان دو چندان شود.

 
یکی از این مصادیق پررنگ “فحش” است. همان چیزی که عین نقل و نبات زیر مطالب و پست های مجازی از سوی کاربران با هویت واقعی و غیرواقعی تایپ می شود و مشتری هم فراوان دارد. اگرچه تاریخچه فحش و انواع آن در ایران کم نیست و شنیدن و گفتنش برای ما حتی بطور روزانه چیز بعیدی نیست اما در فضای حقیقی بعلت چارچوب هایی مثل عواقب حقوقی، شماتت عُرفی یا حتی حفظ حرمت حاضران و شرم از واکنششان معمولا کنترل شده و محدود است.

ژان شاردن که در زمان صفویه در ایران اقامت داشته و با زبان فارسی نیز آشنا بوده می‌نویسد: “ایرانیان در برابر این همه فضیلت‌های اخلاقی صفتی ناشایسته دارند. گرچه عادت‌شان ستایش و نیایش پی‌درپی حضرت احدیت است و هنگام آغاز نهادن به کاری حتماً بسم الله می‌گویند؛ و ناشدنی است از کاری یا چیزی سخن در میان آورند و ان شاء الله بر زبان نرانند، امّا از همان زبان و دهان که چندین نعت و تحمید حق بیرون می‌تراود هزاران دشنام و کلمات و جملات رکیک و ناسزاوار خارج می‌شود. نه تنها مردمان عامی بلکه بزرگان و اعیان و اشراف بر همین خوی و صفتند. ضمن ناسزا گفتن و فحش دادن به هم غالباً نام آن قسمت از اعضای بدن را می‌برند که قلم از آوردن اسم آن شرمگین است، و به زنان هم نسبت‌های ناسزاوار می‌دهند، و حال آن که نه آنان را دیده‌اند و نه نامشان را می‌دانند، و نه این که در دل خواهان بدنامی و رسوایی ایشان می‌باشند. زنان نیز هنگام ستیزگری با هم دست کمی از مردان ندارند".

 
او ادامه داده: “علاوه به بستن نشان و صفات حیوانی به یکدیگر یکی از شایع‌ترین و مشترک‌ترین دشنام‌ها، فحش‌های ناموسی باشد. توهینی که مادر را خطاب قرار می‌دهد، اصالت را زیر سوال می‌برد. اگر نجابت مادر مورد تردید قرار گیرد، اصالت نژاد پدر نیز از بین می‌رود. در بعضی موارد پدر مورد فحاشی قرار می‌گیرد به این دلیل که معمولاً پدر در خانواده دارای بالاترین جایگاه است و با فحش خطاب کردن پدر، شان همه اعضای خانواده زیر سؤال می‌رود".

پربیراه نیست اگر ادعاکنیم یکی از بزرگترین چالشهای آدمین های مجازی مراقبت از نظرات است که مبادا انواع فحش در آنها رخنه کرده باشد. خیلی از سایتهای خبری و غیرخبری کلا بخش نظرات را حذف کرده اند یا نظرات را پس از بررسی منتشر می کنند.

خیلی از شخصیت های معروف از ترس همین فحش ها با اکانت های ناشناس در مجازی فعال اند. مدتی قبل بود که کاربران مجازی ایرانی با حمله به حساب های فوتبالیست های خارجی انواع و اقسام فحش ها حتی به زبان های دیگر را روانه اش کرده بودند. یا بارها در ورزشگاه ها از ابراز لطف طرفداران هر تیم به همدیگر یا داورها شنیده ایم. البته وقتی برخی مسولان کشور در اظهارنظرها، مناظره ها و حتی بحث های کارشناسی به راحتی از واژه های توهین آمیز و القاب دشنام مانند استفاده می کنند، دیگر نمی توان از بقیه جامعه انتظار دیگری داشت. نمونه اش همین آخرین اظهار نظر نماینده مجلس درباره مخالفان طرح صیانت مجازی!

سوال این است که چرا حداقل امروز دیگر یاد نگرفتیم و نمی گیریم مخالفت و نقد و حتی موافقت خود را مؤدبانه و منطقی بیان کنیم؟ چرا بجای نقد (اصولی ، غیر اصولی، سازنده و حتی مخرب) فقط از دشنام استفاده می کنیم؟ چرا اینقدر بی مهابا و راحت زبان و قلم به فحش باز می کنیم حتی در مواردی که فقط اختلاف نظر داریم و نه پدرکشتگی؟ چرا تا با اظهار نظر، عقیده، تحلیل و یا شیوه عملکرد و زندگی کسی مخالف هستیم علاوه بر بستن انواع تهمت ها، از رکیک ترین فحش ها دریغ نمی کنیم؟ چرا حتی کسانی که فرهیخته و تحصیلکرده و هستند یا حداقل ادعای فرهنگ و ادب دارند هم چنین چیزهایی شاهدیم؟ چرا گمان میکنیم فحش بجز خنک کردن دلمان، میتواند کارکرد اصلاحی داشته باشد؟

درست است که فرهنگ ضدفرهنگ دشنام در سراسر جهان است اما تکثیر بیشتر آن در این روزها بسیار اهمیت دارد. کودکی که در چنین جامعه ای رشد کند ، میراث پدران خود را چگونه حفظ خواهد کرد؟ شاید وقت آن است قبل از بازکردن دهانمان کمی بیشتر در این باره بیندیشیم. 

عصر ایران   عباس مدحجی

 
مجله معروف مد «وُگ» پس از انتشار پستی در رسانه‌های اجتماعی که بسیاری از کاربران آن را توهینی به زنان مسلمان آن هم در میانه گسترش اسلام هراسی در فرانسه به‌شمار آورده‌اند مورد انتقاد قرار گرفته است. 

به گزارش «تابناک» به نقل از روزنامه آفتاب‌یزد، این مجله روز جمعه عکسی را در اینستاگرام از «جولیا فاکس» بازیگر و مدل در حال ورود به نمایش هفته مد مردان در پاریس با کت چرم بالنسیاگا با روسری مشکی و عینک آفتابی به اشتراک گذاشت و به عنوان متن آن نوشته بود: «بله به روسری».

این پست با واکنش کاربران اینستاگرام مواجه شد و آنان از مجله «وُگ» به دلیل اتخاذ یک استاندارد دوگانه و تمجید از فاکس به خاطر پوشیدن روسری در کشوری که به طور فعال زنان مسلمان را از این کار منع می‌کند انتقاد کردند.

با توجه به محدودیت‌هایی که برای زنان مسلمان در فرانسه اعمال شده کاربران رسانه‌های اجتماعی پست مجله «وُگ» فرانسه را به‌عنوان «ناشنوایی ناامیدکننده» قلمداد کرده‌اند. یک کاربر منتقد نوشته است: «بله به روسری؟ این نشان می‌دهد «وُگ» واقعا نسبت به ممنوعیت حجاب در فرانسه و تحقیر زنان مسلمان به دلیل نوع پوشش‌شان و نظارت دائمی آنان توسط پلیس بی‌تفاوت و فاقد هرگونه حساسیت است».

یک کاربر دیگر نوشته است: «پس روسری برای غیر مسلمانان خوب است؟ مد مجاز است، اما مذهب نه؟ آزادی انتخاب فقط برای سفیدپوستان است»

بر اساس گزارش سال ۲۰۱۹ میلادی کمیسیون ملی مشاوره حقوق بشر فرانسه، ۶۰ درصد زنان مسلمانی که حجاب داشتند گزارش داده بودند که به دلیل مذهب‌شان مورد تبعیض قرار گرفته اند. یکی از کاربران توییتر نوشت: «این سیلی‌ای به صورت هر زن مسلمانی است که به دلیل داشتن حجاب با آزار و اذیت مواجه شده است. اما وقتی «جولیا فاکس» روسری بر سر می‌کند ارزش مد و وُگ را دارد»

بسیاری از کاربران با توجه به تلاش‌های سیاستمداران برای سرکوب حجاب، نقاب و برقع، انتخاب واژگان وُگ را در شرایط فعلی بی‌توجهی به اوضاع فرانسه دانسته اند.

یک کاربر دیگر با ذکر مثالی از لباس پوشیده شده توسط «کیم کارداشیان» که تمام صورت او را پوشانده بود و از سر تا پا سیاه بود نوشته است که آن سلبریتی به خاطر ظاهر خلاقانه‌اش مورد «تحسین» قرار گرفت در حالی که زنان مسلمانی که برقع می‌پوشند دائما مورد تحقیر و رفتار غیر انسانی قرار می‌گیرند.

روایت هایی که از اتفاق اخیر قم دیده ام دقیق نیست، حتی متناقض هم هست. در ویدیوی منتشر شده هم ابعاد قضیه کاملا روشن نیست.

اما بدترین حالت را فرض می کنم.و آن اینکه یک خانم در برابر تذکر برادر روحانی ام به او جسارت می کند ،عمامه اش را بر می دارد،روی زمین می اندازد،لگدمال می کند و همزمان به او ناسزا می گوید و هتاکی می کند و برادر روحانی ام مظلوم واقع می شود.

امروز آن خانم به محکمه فراخوانده شده و با او برخورد قانونی صورت گرفته اما می خواهم به این کار قضایی توجه نداشته باشم و حودم را جای برادر عزیز روحانی ام بگذارم و از خودم سوال کنم آیا کار آن خانم از ریختن خاکستر و شکمبه گوسفند بر سر پیامبرخدا زشت تر بود؟ رسول خدا چه کرد؟

یا از خودم سوال می کنم رفتار آن خانم از فردی که به مالک اشتر توهین کرد بدتر است؟ جز این بود که مالک به مسجد رفت و برای توهین کننده طلب رحمت کرد؟

چه می شد اگر برادر روحانی ام همان دیروز نشانی منزل آن خانم را پیدا می کرد و باتفاق خانواده اش با هدیه ای کوچک  عازم آنجا می شد و با او سخن می گفت و پای درد دلش می نشست؟ و انگیزه اش را می پرسید؟ و روشن می شد که رفتار آن خانم از کجا نشات گرفته؟چرا با تذکر برآمده از وظیفه شرعی مخالفت کرده؟ مشکلش معاش است؟ از اجبار در احکام دین گله دارد؟ از فلان جای حکومت عصبانی است؟…

اگر این اتفاق می افتاد نه نیازی به برخورد قضایی بود و نه جنجال کش میامد.چه بسا آن خانم تحت تاثیر رفتار پیامبرگونه روحانی محترم، خودش با حفظ همه گلایه هایش می پذیرفت که راهی که برای اعتراض انتخاب کرده نادرست است.

آنچه گفته شد با فرض این بود که برادر روحانی ام هیچ تقصیر و کوتاهی و خشونتی نداشته. اما اگر او هم در این وسط اشتباهی مرتکب شده با حضور در منزل آن خانم و یک دلجویی ساده، جایگاه روحانیت و سخنگویان رسمی دین را چندین برابر تاثیرگذار تر می کرد.

محمد مهاجری