مدیرالنفیسه

برای افزایش امید اجتماعی چه باید کرد؟

 شاید گفته شود مهم‌ترین دغدغه این روزهای کشور مشکلات اقتصادی است اما به نظر می‌رسد باید نگاه را فراتر از این برد و گفت که مهم‌ترین مسئله در کشور ایجاد امید در میان مردم است که حتما رفع مشکلات اقتصادی یکی از مهم‌ترین ابزارهای ایجاد امید در جامعه است.

بروز پدیده‌هایی سوء مانند افزایش مهاجرت، خودکشی، اعتیاد، افزایش خشونت اجتماعی و خانوادگی، کاهش فرزندآوری، افزایش طلاق، کاهش سرمایه‌گذاری، فرار سرمایه‌ها از کشور و… همه و همه ناشی از کاهش امید اجتماعی است. البته باید دانست که امید داشتن یا امید نداشتن امری مطلق نیست و به نوعی واکنش جامعه در هر مقطع زمانی نسبت به شرایط موجود است؛ بنابراین اگر چنین پیش‌فرضی پذیرفته شود که میزان امید اجتماعی به اندازه کافی نیست، یک پرسش به وجود می‌آید؛ آنکه چه باید کرد؟

حتما عملکرد مثبت مسئولان در هر قوه و نهادی می‌تواند امید را در دل مردم افزایش دهد. یکی از دلایل تأکید دلسوزان بر مشارکت بالای مردم در انتخابات هم به همین دلیل است. گفتمان ضرورت افزایش مشارکت دلالت بر این دارد که اگر مردم به صورت گسترده در انتخابات شرکت کنند، مجلس یا دولتی قوی تشکیل می‌شود که می‌تواند از پس رفع مشکلات موجود برآید. در همین انتخابات اگر مردم به صورت حداکثری در انتخابات حاضر شوند، تردیدی نیست که مجلسی برآمده از رأی اکثریت جامعه به پشتوانه همان جامعه می‌تواند مصوباتی داشته باشد که هم اجرایی باشد و انتزاعی نباشد و هم به طور مستقیم به رفع مشکل مورد نظر منتهی شود.

از سوی دیگر عملکرد مسئولان چه نمایندگان مجلس، چه دولتی‌ها و چه هر مسئول دیگری در هر نهادی که هست، بر میزان امید مردم اثرگذار است. مردم انتظار دارند که مسئولان همه توانشان را برای رفع مشکلات به کار بگیرند. در واقع یک بده و بستانی وجود دارد تا بحران‌ها از سر برداشته شود؛ به طوری که از یک سو مردم باید در انتخاب مسئولان مشارکت فعال داشته باشند و از سوی دیگر مسئولان کم‌کاری نکنند.

نکته دیگر بهره‌مندی همه نهادها از تخصص‌گرایی و شایسته‌سالاری است. مردم باید احساس کنند کسانی که قدرت سیاسی را به دست گرفته‌اند و مسئولیت در اختیار دارند، شایسته رسیدن به آن منصب بوده‌اند. آنها باید خیالشان راحت باشد که مسئولی که امری را عهده‌دار شده است، کارش را به درستی انجام می‌دهد.

اگر همه اینها با هم جمع شود و اتفاق افتد، آن زمان است که می‌شد به صورت موردی هر یک از مشکلات موجود در کشور چه در عرصه اقتصادی، چه سیاسی و چه اجتماعی و فرهنگی را رفع کرد. ایجاد امید اجتماعی لزوما با رفع کامل همه مشکلات هم به وجود نمی‌آید؛ بلکه اگر مردم ببینند که مسئولان در حال تلاش حداکثری برای حل مشکلات هستند، نسبت به شرایط موجود و البته آینده امیدوار می‌شوند.

در انتخابات شرکت می کنیم

انقلاب اسلامی و الگوی سوم از زن

برای فهم نقش و تأثیر زنان در نهضت انقلابی و سیر مبارزه با رژیم پهلوی ناگزیریم که تاریخ و فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی بانوان را پیگیری کنیم.

شاید نقطه شروع این نوع فعالیت‌ها را باید در دوران مشروطه دانست که طیفی از زنان با حضور شورانگیز و مهم خود دست به فعالیت‌هایی سیاسی و اجتماعی زدند که همگی تحت دفاع از دین و خاک کشور انجام می‌شد. این زنان با حفظ حدود الهی و حجاب دست به اقدامات مهمی زدند که می‌توان در بین آن‌ها به دفاع از مشروطه، دفاع از مجلس ملی، دفاع از کشور، حمایت از تولیدات داخلی، دفاع از اولتیماتوم به روسیه و…. اشاره کرد. 

این سیر و فعالیت‌ها تا 1314 ادامه داشت و پس از آنکه رضاخان طی اصلاحات به اصطلاح فرهنگی خود برخی ممانعات و محدودیت‌ها نظیر حجاب گرفتن بانوان در اجتماع را مطرح ساخت، ما شاهد آن بودیم که اساساً دیگر آن شور و حجم فعالیت سیاسی و اجتماعی زنان رو به کاهش و سپس محو شدن رفت. این سکوت و عدم فعالیت زنان ادامه دار بود تا شهریور سال 1320 که رضاخان خلع شد و پسرش محمدرضا روی کار آمد. گرچه نسبت به دوران پدرش فضا کمی برای زنان بازتر شده بود، اما آلودگی مملو از فساد جامعه در دوران پهلوی فضا و تصمیم را به این سمت می‌برد که زنان در خانه بمانند و چندان در جامعه ظهور و بروز نداشته باشند. زنی که در جامعه تبلیغ می‌شد، زنی با مختصات و ویژگی‌های غربی بود و این درحالیست که قاطبه زنان ما سنتی و مذهبی بودند و ترجیح و حتی اجبار بر این بود که در خانه بمانند و چندان فعالیت سیاسی و اجتماعی در جامعه نداشته باشند. 

با شروع نهضت مبارزه حضرت امام خمینی(رحمة‌الله علیه) حکومت پهلوی دست به برخی اقدامات در راستای عفاف‌زدایی زد. انتشار مجلاتی نظیر زن روز، ترویج انگاره‌های فمنیستی، تضعیف بنیان خانواده و… همگی پس از سال 42 با سرعت و شدت بیشتری پیگیری شد. در چنین فضایی، برخی روشنفکران و علمای روشن‌ضمیر سعی کردند دست به یک مقابله با دو الگوی موجود بزنند. چیزی که در ادبیات امروزه انقلاب اسلامی «زن سوم» نام دارد در برابر آن سنت‌گرایی که زن را در پستو خانه قرار می‌داد و آن زن متجدد غربی مطرح شد. در آن دوران موضوع زنان و حضورشان در جامعه در اندیشه مرحوم امام خمینی از جدیت قابل توجهی برخوردار بود. اما طیف گسترده حوزه و جامعه مذهبی مثل امام نمی‌اندیشید و چندان ارزشی برای حضور زنان در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی قائل نبودند. برای همین است که این تعبیر رهبری که فرمودند فرق سال 42 با 57 در این است که زنان در سال 57 کف میدان بودند، تعبیری دقیق و درست و البته ظریفی است. چراکه ما در سال 42 و در آغاز نهضت بخش فرهنگ‌ساز و آگاهی‌دهنده به خانواده را در میدان نداریم!

اما نکته اساسی این است که از سال 42 تا سال 57 یک فرهنگ‌سازی جدی در ایران شکل می‌گیرد که تفکر و اندیشه درمورد حوزه زنان را دگرگون می‌سازد. به طور مثال وقتی دکتر شریعتی کتاب فاطمه‌فاطمه است را می‌نگارند، در حقیقت در پی اصلاح اندیشه‌ای هستند که از حضرت زهرا و به تبع آن زن مسلمان چهره غیرحقیقی و نادرستی ارائه داده بود. دقیقاً مرحوم امام هم در همان دوران سخنان قابل توجهی ز حضرت زهرا دارند که در بین آنان در حقیقت الگوی حقیقی از زن مسلمان ایرانی را ترسیم می‌کنند. همچنین قابل توجه است که اهالی قلم نظیر محمود حکیمی، علی دوانی، شهید مطهری و… در آثار خود در زبان داستان و روایت‌نویسی سعی دارند چهره‌ای از زن اصیل مسلمان را احیا کنند که تا آن موقع مغفول مانده بود. این فعالیت‌های فرهنگی موچب شد پای زنان به مبارزه باز شود و هسته‌های زنان مبارز در ایران پدید آید. 

این زنِ مسلمان که الگوی سوم را در پیش می‌گرفت، اما در دهه‌های ۷٠و۸٠ با دو مانع و رقیب مواجه شد. از طرفی، دشمن چون از وجود انقلاب ضربه خورده بود، سعی کرد با پیگیری الگوی زن غربی، مختصات زن متجدد بر مبنای ارزش‌های مدرن را تبلیغ نماید. از آنسو هم جالب است که نگاه متحجرانه به زن به اشکالی وارد طیف‌های سیاسی شد و ارزش زن را در حد زینة‌المجالسی پایین آورد، یعنی امروزه هم در بین اصلاح‌طلبان و هم در بین اصولگرایان کسانی هستند که حضوز زنان را به مثابه شکل و فرم دموکراتیک پذیرفته اند اما چندان اعتنایی به این کنشگری ندارند. مساله مهم این است که آن زنِ الگوی سومی در طول این سالیان به خوبی یک موضوع را درک کرده است و آن کسب تخصص و دانش است تا بتواند در این دنیا و در این نزاع الگویی حرفی برای گفتن داشته باشد و بقای خود را استمرار بخشد.

انوشه سادات میر مرعشی
نقش زنان در انقلاب

سردار سلیمانی را در زیر پوسترها گم نکنیم !

 باید شکر گذار بود که گاهی هم برخی مضامین و تعابیر انتقادی ضروری و لازم  هر چند نصف و نیمه از زبان مسوولان ارشد کشور بیان می شود و مجالی را برای نقدهایی فراهم می کند که اگر صدور این مضامین و تعابیر از زبان مسوولان یاد شده نبود بیم آن می رفت که نقدهای مطروحه از سوی کسانی دیگر چیزی جز تبلیغ علیه ارزش ها قلمداد نشود و مستوجب سرزنش نباشد! 

آقای قالیباف رییس مجلس چندی پیش گفت: سردار سلیمانی را در زیر پوسترها گم نکنیم . حقیقت این است که این دقیقا کاری است که ما معمولا با سردار سلیمانی و سایر چهره ها و ارزش های ریشه دار و فرهنگی خودمان  انجام می دهیم که از قضا آسان تر، بی دردسرتر ، پرسر و صدا تر و البته جلوه فروشانه تر از آن است که بتوان نامش «جهاد» آن هم برای «تبیین» گذاشت: چاپ پوستر در مقیاس وسیع، برگزاری سمینارها و همایش های رنگارنگ و عموما کم محتوا، مقاله هایی که عنوان سردار شهید را بر پیشانی دارند، اختصاص برنامه های محتلف در شبکه های تلویزیونی و رادیویی به شکل مفرط به نام و تصویر سردار شهید و  انواع و اقسام دیگر پروژه های تعریف شده دیگر که شایبه دیگری را همراه دارند تا یک کار خالصانه و اثر گذار و ناشی از عرق ریزان جهاد تبیین. این گونه عمل کردن، در استاندارهای فنون تبلیغات و اثرگذاری، نه تنها نشانه ای از کاردانی و دلسوزی نیست ، سهل است گاه به دافعه مخاطب نیز دامن می زند.

البته طبیعی است که نهادهای رسمی و مسوول بزرگداشت شعائر بنابر وظیفه ذاتی خود در هر سال و در هر بزرگداشتی اقدام به انجام اموراتی برای جلب مشارکت عموم مردم کنند. مردمی که این پاسداشت ها جز با همراهی آنان امری «فرهنگی» قلمداد نمی شود اما نباید فراموش کرد که در چنین اموری این سهم مردم است که باید بیشتر از هزینه های مادی و معنوی حاکمیت باشد به خصوص آنکه در این هزینه ها چنانکه گفته شد سهل پسندی و سهل گیری و شور و هیاهو غالب تر باشد.  

 ظریفی نوشته بود اگر خود سردار زنده بود یقینا به برخی از این تقلاهای ما می خندید. راست می گفت. منش و رفتار قلندرانه او حقیقتا با «جهاد» که امری خالصانه و کم سرو صدا و متواضعانه اما به شدت نافذ و اثرگذار است بیشتر سازگار بود. منشی که حتی در نوع انتخاب نوشته سنگ مزارش نیز رعایت شد. او با همین روحیه بهترین نتیجه را در حفظ مرزهای ایران از هجوم بدخواهان گرفت و همین روحیه را نیز باید در تبلیغ و تبیین راه او که همان راه و مکتب فرهنگی ایران اسلامی است حفظ کرد. در امر تبیین و بزرگداشت این بزرگان نباید با اقدامات سطحی و کمّی از شان و جایگاه شان کاست. به قول حافظ که اشعارش چکیده روحیه و درک ما ایرانیان از هستی است: گر انگشت سلیمانی نباشد/ چه خاصیت دهد نقش نگینی؟!
 چنین مباد…

 ابوذر عالی، گروه سیاسی الف