مدیرالنفیسه

مظفرالدین شاه برای مقابله با گرانی چه کرد؟
مروری بر قیمت 120 سال پیش مواد غذایی | بررسی توان خرید مردم آن روزگار

با افزایش قیمت خوراکی و اقلام پرمصرف در ایران، در عهد مظفرالدین شاه، برای اولین بار اقدامات ویژه از سوی دولت برای مقابله با این روند تدارک دیده شد .

زهرا علی‌اکبری: سابقه بلوای نان در عهد ناصری که به اعدام کلانتر بانفوذ تهران انجامید، زنگ خطری بود برای دربار قاجار که باید کم‌کم تن میداد به خروج از شیوه سنتی و بسته اداره کشور و در نظر گرفتن مصالح مردم در اداره کشور.

مظفرالدین شاه 10 سالی بر ایران حکومت کرد، دوره حکومت وی از مهم‌ترین دوره های تاریخی ایران است چرا که از پس 50 سال اقتدار مطلق پدرش روی کار آمد و تن به امضای فرمان مشروطیت داد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد همزمان با تغییرات سیاسی که جامعه ایران را درگیر خود می‌کرد، موضوع اقتصاد نیز برای مردمان اهمیت می‌یافت. در شرایطی که خبری از کالای سرمایه‌ای نبود و مردم با حداقل امکانات و در ساده‌ترین شکل زندگی می‌گذراندند، این مواد غذایی بود که تورم را پذیرا می‌شد. بازار در دوره قاجار

تنزل ارزش پول از یک سو و سودجویی قدرتمداران، شاهزادگان و نزدیکان دربار از سوی دیگر مهمترین دلیل ترقی قیمت اجناس و ملزومات زندگی در این دوره بوده است.

سال 1277 خورشیدی دربار مظفرالدین شاه با هدف پیشگیری و مقابله با رشد قیمت ها در بازار نسبت به اعلان قیمت اقلام پرمصرف زندگی اقدام کرده و با انتشار آگهی و نصب آن رد کوچه و بازار ، در صدد بر می آید تورم رخ داده در این حوزه را دستوری کنترل کند .

صورت اعلان حکومت تهران برای نرخ در ماه ربیع الثانی 1316 هجری قمری برابر با 1277 هجری خورشیدی به این شرح است:

«چون عمل نان و گوشت و ترتیب تنزل نرخ آن از اعمال مهمه است و متدرجا با تدابیر صحیحه باید دست به این کار زد و نیت مقدی همایونی در رفاه حال رعایا و برایا بر همه واضح است، به محض این که بدانند، حکومت جلیله جدا در اجرای مقاصد علیه، حاضر است و خودداری ندارد. عجالتا برای آسایش عموم و نرخ نان و گوشت و تره بار و میوه‌جات که در نهایت گرانی و اغتشاش بود، قدغن نمودند از قرار تفصیل ذیل بفروشند تا ان‌شالله تعالی در باب تنزل قیمت نان و گوشت به‌زودی قرار دولتی داده شود.

نان: به سنگ یک من 27 پول
گوشت: به سنگ تمام 10 سیر 18 پول
پنیر اعلا: یک سیر 4 پول، وسط 3 پول
بانجان تازه اعلا: 2 عدد یک پول، وسط 4 عدد یک پول
هندوانه اعلا: یک من تبریز 8 پول ، وسط 6 پول
گلابی اعلا: 10 سیر 8 پول، وسط 6 پول
شلیل اعلا: 10 سیر 3 پول، وسط 2 پول
خیار تازه اعلا : 2 دانه یک پول، وسط 4 عدد یک پول
طالبی و خربزه اعلا: یک من تبریز 12 پول، وسط 9 پول
سیب اعلا: 10 سیر، 8 پول
تخم‌مرغ: یک دانه یک پول
ماست: 10 سیر، 8 پول
سیب‌زمینی: 10 سیر، 6 پول

به تمام کسبه شهر اعلان می‌شود که چون حضرت احدیت جل شانه، یه پیغمبر خود صل اله علیه و اله وسلم وعده صریح می‌دهد تا مردم یه یکدیگر ترحم ننمایند ما هم به آن‌ها ترحم نخواهیم کرد، پس وقتی کسبه بنای بی‌انصافی را بگذارند، البته از طرف اعلی‌حضرت همایونی که سایه خداست و امنای دولت روزافزون، در حق آن‌ها اغماض و عفو نخواهد شد. بهتر این است که از روی انصاف این اجناس را از رعیت بخرند و به قسمی که نوشته شده بفروشند. نه رعیت را مقبون کنند و نه کلاه سکنه را بردارند. البته رحمت الهی شامل حال آن‌ها شده و مورد الطاف اعلی‌حضرت شاهنشاهی ارواح العالمین فداه باشند و آن کس که تجاوز نماید مورد سیاست و تبیه سخت خواهد شد.

این اعلان به امضای حکومت جلیله دارالخلافه طهران رسیده است.»

در کتاب اقتصاد موجه تأکید شده هر قران برابر با 20 شاهی، 5 عباسی یا 40 پول بوده است.

اتفاقا در این دوره دستمزد کارگران ساده غیرماهر و قالیبافان که بخش مهمی از جمعیت ایران را تشکیل می‌دادند روزانه حدود یک قران تا یک قران و 2 شاهی در روز و بین 25 تا 30 قران در ماه بود. به این ترتیب با قیمت‌های اعلامی روشن می‌شود برآمدن از عهده مخارج خورد و خوراک برای خانواده ایرانی که در 120 سال قبل زندگی می‌کرد، چندان دشوار نبوده است.

یا جواد الائمه

سیاست خلفای عباسی با سیاست اموی‌ها فرق داشت. اموی‌ها خشن‌تر بودند ولی اینها موذی‌تر بودند یعنی سیاستمدارانه‌تر عمل می‌کردند که فقط عده قلیلی می‌توانستند دست سیاست اینها را بخوانند.

یکی از کارهایی که اینها می‌کردند این بود که چون می‌خواستند ائمه را تحت‌ نظر داشته باشند، به زور و اجبار، یکی از دخترهایشان را به آنها می‌چسباندند که باید با این دختر ازدواج کنی! بعد که ازدواج می‌کردند، می‌گفتند: دختر ما و داماد ما باید همین جا کنار خودمان باشند! برای این که به یک شکلی که مردم نفهمند اینها را تحت نظر و تحت مراقبت شدید و اذیت شدید داشته باشند.

معتصم بالاخره سبب شد که همسر امام جواد یعنی امّ الفضل (دختر مامون) امام را مسموم کرد، آن هم با یک وضع خیلی ناراحت‌کننده‌ای. و چون برای همه مسموم‌کننده‌ها معلوم و محرز بود که دستور خلیفه بوده، جرأت این که بدن امام را دفن کنند، نداشتند.

حتی معتصم دستور داد: بدنش را بیندازید در کوچه. دو سه روز بدن امام در میان کوچه افتاده بود. بعد به معتصم خبر دادند که یک وضع خارق‌العاده‌ای پیش آمده. هر میتی اگر سه چهار روز روی زمین افتاده باشد بدنش عفونت پیدا می‌کند و بدن این مرد روز به روز بر بوی خوشش افزوده می‌شود، و اگر مردم این موضوع را بفهمند اوضاع خیلی بد می‌شود.

این بود که خودش زودتر اجازه داد بدن امام را دفن کنند. وجود مقدسش را در کنار جدش موسی بن جعفر(ع) در همین محل معروف یعنی کاظمین(علیهما السلام) دفن کردند. و حالت ایشان از این جهت، تأسّی داشت به جدّ بزرگوارشان حسین بن علی(ع) که فرمود: مُلْقاً ثَلاثاً بِلا غُسْلٍ وَ لا کفَنٍ. و لا حول و لا قوّة الّا بالله العلی العظیم.



منبع: کتاب آشنایی با قرآن، ج12، ص32-29_ شهید مطهری

صلوات خاصه امام جواد علیه السلام

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مُوسَى عَلَمِ التُّقَى وَ نُورِ الْهُدَى وَ مَعْدِنِ الْوَفَاءِ وَ فَرْعِ الْأَزْکِیَاءِ وَ خَلِیفَةِ الْأَوْصِیَاءِ وَ أَمِینِکَ عَلَى وَحْیِکَ اللَّهُمَّ فَکَمَا هَدَیْتَ بِهِ مِنَ الضَّلاَلَةِ وَ اسْتَنْقَذْتَ بِهِ مِنَ الْحَیْرَةِ وَ أَرْشَدْتَ بِهِ مَنِ اهْتَدَى وَ زَکَّیْتَ بِهِ مَنْ تَزَکَّى فَصَلِّ عَلَیْهِ أَفْضَلَ مَا صَلَّیْتَ عَلَى أَحَدٍ مِنْ أَوْلِیَائِکَ وَ بَقِیَّةِ أَوْصِیَائِکَ إِنَّکَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ

? پروردگارا درود فرست بر محمد بن على (حضرت امام جواد) که نشانه و مثل اعلاى تقوى و خدا پرستى است و نور هدایت و ارشاد خلق و معدن اهل وفا و پیرو سایر صاحبان تزکیه نفس و جانشین اوصیاى پیغمبر اکرم و امین بر اسرار وحى توست
پروردگارا پس چنانکه خلق را تو بواسطه او از گمراهى به راه هدایت آوردى و از وادى حیرت جهالت نجات دادى و هر که لایق هدایت بود بواسطه او ارشاد کردى و هر کس قابل تزکیه نفس بود روحش را تزکیه و صفا دادى پس اى خدا درود فرست بر او بهترین درودى که بر احدى از اولیاء و دوستان خاصت و سایر اوصیاى پیغمبر اکرمت فرستادى که تو اى خدا صاحب عزت و اقتدار و حکمت بى نهایتى.

نامه امام رضا(علیه السلام) به حضرت عبدالعظیم حسنی(علیه السلام)

دوستان ما نباید فرصتهای گرانبهای زندگی و وقت ارزشمند خود را به دشمنی با یکدیگر تلف کنند.