مدیرالنفیسه

سنًتی زیبا و تاریخی از مراجع عظام تقلید پیشین و به گونه ای قانون نانوشته‌ای وجودداشته و دارد که بلافاصله پس از رحلت هر مرجع تقلید، در حضور برخی بزرگان حوزه و شاهدان، مُهر ایشان شکسته می شود.
این اقدام علاوه بر عظمت مرجعیت شیعه،  در حقیقت برای پیشگیری از هر گونه سوءاستفاده احتمالی بازماندگان و اعضای دفتر بوده و بدین ترتیب به مومنین ، این اطمینان داده می‌ شود که دیگر زمینه‌ای برای سوءاستفاده از جایگاه مرجعِ درگذشته وجود ندارد.

این موضوع تا جایی اهمیت داشته که در احوالات مرحوم آیت‌ﷲ‌العظمی حجت نقل شده است که در روزهای پایانی عمر شریفشان و زمانی که تعدادی از بزرگان مانند مرحوم آیت‌ﷲ قاضی طباطبائی در بستر بیماری بودند، خطاب به آنان دستور دادند که در همان مجلس ، مُهرشان شکسته شود. بزرگان حاضر در جلسه نیز این امر را به استخاره منوط کرده و پاسخ استخاره، آیه شریفه «وله دعوة الحقً» آمد و به تقریر مرحوم علامه طباطبائی، بعدها نیز به عنوان یکی از ویژگی‌های آن مرحوم، در متن سنگ قبر شریفشان ذکر گردید.

گفتنی است که استفاده از مهر مرجع تقلید همواره تا کنون بصورت سنًتی و کاملا تحت نظر مراجع تقلید انجام می پذیرد. 
بدین ترتیب با شکستن مهر مرجع درگذشته ، پایان دریافت وجوهات و هر آنچه از نظر شرعی ، منوط به اجازه مرجع تقلید است ، اعلام می گردد. 
در این راستا از سوی دیگر ، فرزندان و دفتر مرجع تقلید درگذشته ، گزارش کاملی از وجوهات باقی مانده را تهیه و در اختیار یکی از مراجع أعلم قرار می دهند ، تا شرعا و با اجازه مرجع اعلم زنده ، در موارد مشخًص صرف شود.

از سوی دیگر با درگذشت یک مرجع تقلید و شکسته شدن مهر وی در برابر شخصیت های حوزوی و فرزندان و دفتر او، پایان پرداخت شهریه آن مرجع به حوزویان نیز بشمار می آید. گاه به اجازه مرجع أعلم زنده و برای احترام از مرجع درگذشته ، اجازه داده می شود که برای یک و یا چند ماه از پولهای باقی مانده ، به حوزویان شهریه داده شود ، که این نیز نوعی احترام بزرگان حوزه به یکدیگر بشمار می آید. 
این اقدام و سنًت زیبا ، که به پیروی از سنًت دیرینه حاکم بر حوزه ها و بیوت مراجع می باشد ، به عنوان قانون نانوشته ، لیکن حاکمی است مه از اهمیت فراوانی برخوردار است.

به بیانی دیگر نشان دهنده پایبندی فرزندان و بازماندگان مرجع تقلید به امورات شرعی و مذهبی و دستورات دینی است که این حرکت خود موجب اطمینان بخشی به مردم و افراد جامعه بشمار می رود. 
از سوی دیگر این سنًت معمول در حوزه های علمیه ، تکلیف وکلا و نمایندگان مرجع تقلید درگذشته را روشن ساخته و از این هنگام هرگونه تصرف در امور مالی را باید با اجازه مرحع أعلم حوزه صورت دهند. 
بنظر می رسد که این سنًت شکستن مهر مرجع تقلید از قرنها پیش وجود داشته و تا کنون ادامه دارد.

اینجانب در دوران زندگی خود تا کنون شاهد دوران شکستن مهر های آیات عظام سید محسن حکیم ، سید محمود شاهرودی، سید عبد الأعلی سبزواری، سید شهاب الدین مرعشی نجفی ، سید محمد رضا گلپایگانی، سید محمد روحانی، سید عبد الکریم اردبیلی و امروز مرحوم آیة الله سید محمد سعید حکیم رضوان الله تعالی علیهم أجمعین بوده ام. 
این حرکت و سنًت کهن و زیبا ، همواره در جمعی از بزرگان و سرشناسان حوزه و با حضور فرزندان و بازماندگان مرجع درگذشته و در انجمنی تأثر آور که در نتیجه رحلت آن مرجع صورت می گیرد ، با ذکر صلوات بر محمًد و آل محمد و سخن شخصیتی از آن جمع ، پایان می پذیرد.

هادی انصاری