مدیرالنفیسه

ما و پروژه تطهیر پهلوی


پس از تقویت روزافزون نفوذ جمهوری اسلامی ایران در منطقه، سیاست تطهیر پهلوی برای زدودن دستاوردهای انقلاب اسلامی و کمرنگ کردن نفوذ آن در سطح منطقه به نحو شداد و غلاظی در دستور کار  جبهه دشمن قرار گرفته است.
پیشروی این سیاست به گونه ای بوده که مقابله با آن به ضرورتی آشکار برای متولیان پژوهشهای تاریخی در جبهه انقلاب اسلامی تبدیل شده است.

تطهیرکنندگان:

سلطنت طلبان و بهائیهای داخل و خارج ایران که سالهاست دست خود را از مواهبی که در عصر پهلوی داشتند کوتاه می بینند اصلی ترین بازیگران پروژه تطهیر پهلوی هستند که با کتاب نویسی، خاطره نویسی، بیوگرافی نویسی و بهره گیری از ظرفیتهای رسانه ای هدف خود را پیش می برند. از سوی دیگر؛ روشنفکران که معمولاً با صدای بلند خود مانع از شنیدن سایر صداها می شدند و می شوند نیز به دلیل ناکامی های خود در جمهوری اسلامی اینک همانگونه که سعید حجاریان گفت به این نتیجه رسیده اند که: «شاه اصلاح پذیر بود.» بنابراین حالا انگیزه ای برای مقابله و همهمه در مقابل صدای تطهیرکنندگان پهلوی ندارند و اگر همراه نباشند لااقل سکوت همدلانه ای با اهالی این پروژه دارند.

در کنار این گروههای اصلی، مشاهده میشود که بعضاً افرادی سازمان نایافته شامل ناراضیان از وضعیت اقتصادی و کسانی که آزادیهای اجتماعی موجود را کافی نمی بینند نیز عمدتاً تحت تاثیر موج تبلیغات رسانه ای تطهیرکنندگان پهلوی، به صورت پراکنده در شبکه های اجتماعی به بازنشر محتواهایی جذاب اما کم عمق در راستای تطهیر پهلوی اقدام میکنند.

آسیب شناسی عملکرد جبهه انقلاب:

اشتباهات و ساده انگاریهای سیاستگذاران عرصه تاریخ نویسی جبهه انقلاب اسلامی از جمله عوامل مهمی است که منجر به غلتاندن مخاطبان پژوهشهای تاریخی به سوی جبهه تطهیرکنندگان پهلوی شده است.

از جمله ی این سیاستهای غلط، می توان به نقض آشکار بیطرفی در روایت تاریخ توسط تاریخ نگاران جبهه انقلاب اسلامی اشاره کرد. هر چند در عالم واقع، بیطرفی واقعی، چیزی بیش از شعار و ژست نیست اما تاریخ نگاران جبهه انقلاب، از همین شعار و ژست هم خود را محروم کرده و به گونه ای عمل میکنند که گویا نتیجه مطالعه تاریخی موضوع مورد نظرشان از قبل معلوم است و فقط باید برای نشان دادن آن نتیجه، شواهد و اسناد سازگار را دستچین کرد و اسناد ناسازگار را نادیده گرفت. حال آنکه بدیهی ترین روش برای روایت تاریخ، کنار هم قرار دادن اسناد و شواهد و تحلیل آنها برای کشف موضوع و در نهایت دریافت نتیجه است تا از آن طریق به فهم صحیح از حقیقت تاریخ دست یافت. ناگفته پیداست که تلاش برای فهم صحیح از حقیقت تاریخ نه تنها موجب جلب همدلی و اعتماد مخاطب است بلکه مانع از بروز اشتباهات تکراری در مسیر انقلاب اسلامی میشود.

یکی از دلایل دیگری که موجب رویگردانی مخاطب از تاریخ نگاران جبهه انقلاب اسلامی و غلتیدن او به سوی تطهیرکنندگان پهلوی میشود مربوط به نوع نگاه مطلق انگارانه ما به شخصیتها و وقایع تاریخی است. این رویکرد منجر به آن شده که کار متولیان پروژه تطهیر پهلوی برای جذب مخاطبان راحتتر شود. فی المثل اگر درباره شیخ فضل اله نوری کتاب یا فیلم و سریال تولید میکنیم به مصداق «و ما رأیت الا جمیلا» حتی یک نقطه خاکستری هم در زیست سیاسی او نمی بینیم. درست است که شیخ فضل اله مجتهد اول پایتخت بود و تضاد بسیاری از منور الفکران با اسلام و نقش آفرینی مرموز بابیها و بهائیها در نهضت مشروطه ملت ایران را زودتر از دیگران دریافته بود اما یاد کردن او از محمدعلیشاه مستبد تحت عنوان «سلطان اسلام پناه» و حمایت از به توپ بستن مجلس توسط قزاقها و تشبیه آن گلوله ها به سنگ پرندگان ابابیل، قطعاً جای توجیه و لاپوشانی ندارد.

در طرف دیگر ماجرا اگر رضاخان را دستمایه نگارش کتاب یا ساخت فیلم و سریال میکنیم او را تماماً سیاه نشان میدهیم گویا او هیچ نقطه روشنی در عملکرد سیاسی، نظامی و اجرائی خود نداشته و در مقابل، کسانی که رضاخان در تضاد با آنها قرار داشته را تبدیل به فرشته و قهرمان میکنیم ولو آنکه آن افراد بر هم زننده وحدت ملی و سرزمینی ایران و اهل زد و بند با بیگانه باشند. شاهد این مثال، میرزا کوچک خان است که زمانی از تز اتحاد اسلام زیر سایه خلافت عثمانی دفاع میکرد غافل از آنکه ما این خلافت را ادامه همان خلافت جور میدانستیم و از همین رو 400 سال با آن در جنگ و رقابت ملی، مذهبی و هویتی بودیم. از سوی دیگر، میرزا خود را مرید لنین و رهرو انقلاب اکتبر روسیه میخواند تا جایی که برای اثبات این مدعا، ایالتی از ایران را جدا و جمهوری شوروی گیلان را با نماد پرچم سرخ و با همکاری احسان اله خان آنارشیست و کمونیست هایی همچون حیدرخان عمواغلی و سیدجعفر پیشه وری تاسیس کرد. با این اوصاف ما تنها به این دلیل که رضاخان و فضل اله زاهدی بر شورش و تجزیه طلبی او نقطه پایان گذاشتند با فیلمها و کتابهایمان، میرزا کوچک را بدل به قهرمانی ملی کرده ایم که شأنی در حد یک قدیس پیدا کرده.

در جبهه مقابل اما تاریخ نگار تحلیلگری همچون صادق زیباکلام را داریم که با نوشتن کتاب «رضاشاه» ، مدعی میشود که رضاخان بدون حمایت و اطلاع انگلیسیها کودتا کرده و فرمانده کل قوای قزاق و وزیر جنگ و نخست وزیر و نهایتاً شاه شده (علیرغم اعتراف خود انگلیسیها از جمله ژنرال آیرونساید به کشف رضاخان برای فرماندهی کودتا). حرف غیرمستند زیباکلام برای مخاطب تاریخ معاصر تا اینجای کار آنقدر جذاب از آب درآمده که کتاب او بارها زیرزمینی تجدید چاپ شده و سریعاً در پیاده روهای خیابان انقلاب به فروش میرسد و البته دلیل اقبال به چنین آثاری چندان پنهان نیست.

اولاً جریان روشنفکری همانگونه که گفته شد صدایی دارد بسی بلند.

ثانیاً شبکه توزیع کالاهای فرهنگی آنها دیرپاست و همچنان قویتر از شبکه نوپای توزیع آثار جریان انقلاب است که در چند سال اخیر با برآمدن مجمع ناشران انقلاب اسلامی تا حدودی سازمان یافته تر شده است.

ثالثاً زیباکلام و امثال او از گرفتن ژست بیطرفی غافل نیستند. زیباکلام ایراد اصلی رضاشاه که همان برآمدن او به کمک انگلیسی هاست را انکار میکند اما همزمان برای خالی نبودن عریضه از بی توجهی وی به دمکراسی و آزادی سیاسی انتقاد میکند تا در کنار میخ یکی هم به نعل زده باشد.

رابعاً زیباکلام و زیباکلامها و کل اهالی و ابواب جمعیِ خواسته و ناخواستۀ پروژه تطهیر پهلوی میدانند که «المظلوم محق» و بر اساس همین قاعده با انگشت گذاشتن بر مطلق انگاری و بیطرف نبودن آشکار تاریخ نگاران جبهه انقلاب، کار خود را پیش میبرند و کار طرف مقابل را به سهولت، بی اعتبار و خالی از عنصر حقیقت جلوه میدهند.

این موارد نشانگر آن است که ما برای مقابله با تحریف تاریخ معاصر و تطهیر پهلوی در قدم اول نیازمند آسیب شناسی شیوه کار خود هستیم تا مانع از حرکت راحت پروژه بگیران مذکور شویم.

تببین سیاستهای انقلاب با تامل در تاریخ دیروز و امروز جهان:

پس از آسیب شناسی، ما نیازمند مقایسه سیاستهای جمهوری اسلامی با تجارب موفق مشابه در دنیا هستیم. بارزترین سیاست ایران در سالهای پس از انقلاب، تجربه و سیاست مقاومت در مقابل دشمن بوده که این سیاست را به جنبشهای متحد خود در منطقه نیز تسری داده است. توفیق این سیاست با نگریستن به تاریخ جهان و آشنایی با احوال ملل مختلف خاصه ملتهایی که تجربه جنگ و مقاومت را از سر گذرانده اند میسر میشود. تجربه مقاومت شوروی در نبرد استالینگراد و همینطور تجربه مقاومت کابینه جنگ انگلیس به رهبری چرچیل در جنگ دوم جهانی بارزترین نمونه هایی هستند که نیازمند تشریح، بازخوانی و مداقه بیشتر تاریخ نویسان جبهه انقلاب هستند تا یادآور شویم که مقاومت برساخته و خاص نظام جمهوری اسلامی نیست بلکه در همه جای دنیا سلاحی ملی و میهنی است که بدون آن امکان زیست و حضور در جهان نه وجود داشته و نه وجود خواهد داشت، برای تبیین بهتر این موضوع، راه اندازی نهضت سفرنامه نویسی به نحو موثرتری فرصت تبیین سیاست مقاومت در ایران را با نگاه به نمونه های خارجی فراهم میکند. البته باید توجه داشت که مطالعه و تدوین متون تاریخی صرفاً برای تنبه و آگاهی بخشی به مردم نیست بلکه زمامداران سیاسی کشور نیز با دسترسی به متون تدوین شده توسط تاریخ نویسان انقلاب، امکان بهتری برای فهم و عمل صحیح سیاسی مییابند.

مطالعه تطبیقی عملکرد پهلوی با سایر سلسله های حکومتی:

یکی از سیاستهای تطهیرکنندگان پهلوی، انجام مطالعه تطبیقی این دودمان با سلسله قاجاریه است که در وابستگی و بی کفایتی در تاریخ ایران کم نظیر بوده است حال آنکه هیچگاه مطالعه تطبیقی با سلسلهای همچون صفویه در دستور کار آنان قرار نمیگیرد زیرا نتیجه از پیش مشخص است. صفویه بعنوان حکومتی قوی و مستقل و با تکیه بر میراث ملی و مذهبی و استفاده از قدرت نظامی خویش و نیز بر اساس دیپلماسی واقع بینانه و همچنین انجام ائتلافهای نظامی و اقتصادی، انسجام مذهبی، ملی و سرزمینی ارزشمندی را برای ایران به ارمغان آورد از همین رو طبیعی است که تطهیرکنندگان پهلوی نسبت به تاریخ صفوی بی توجه باشند اما مع الاسف مشاهده میشود که مطالعه و پژوهش تاریخ نویسان جبهه انقلاب نیز درباره صفویه به نحو غیرقابل توجیهی و شاید متاثر از تخریب های علی شریعتی علیه آن، به شدت مغفول و مهجور مانده است.

سخن آخر:

برای مقابله با قدرت و نفوذ جمهوری اسلامی ایران راهبردهای مختلفی در جبهه دشمن در دستور کار قرار گرفته است، جنگ اقتصادی با اهرم تحریم، جنگ نظامی با حمله به مواضع متحدین ایران در خاورمیانه، جنگ سیاسی با تلاش در جهت منزوی سازی ایران در خارج و تلاش برای مشروعیت زدایی از حاکمیت در داخل، جنگ هویتی با تحریک تمایلات قومیتی در کشور و در نهایت جنگ روایت با تحریف تاریخ معاصر و تطهیر حکومت پهلوی.

در چنین جنگ تمام عیاری، نقش مورخان و اهل قلم به اندازه دیپلماتها و نظامیان و … اهمیت می یابد از همین رو حضور پرقدرت در این عرصه و تجدید نظر آسیب شناسانه در سیاستهای پیشین تاریخ نویسی، ضرورتی انکار نشدنی تلقی میشود که هر روز تاخیر در اجرای آن کمک به پروژه تطهیر پهلوی است.-

صمد شفیعی مقدم

دانش آموخته دکتری مسائل ایران

پنج شاخص انقلابیگری، انقلابی بودن و انقلابی ماندن

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی حفظه الله تعالی:

«انقلاب مال همه است، انقلاب یک شط جاری است… و همه می‌توانند انقلابی باشند… همه انقلابی باشند تا بتوانیم این راه [دستیابی به اهداف انقلاب] را با موفقیت پیش برویم.»

در جدول پیوست این پنج شاخص به اختصار مرور شده است.

#لبیک_یا_خامنه_ای

قدیمی‌ترین کتابی که شهادت حضرت زهرا را گزارش کرده چیست؟

یکی از مهم‌ترین چالش‌های مربوطه به تاریخ اهل‌بیت و معصومین (علیهم‌السلام) سندیت و وثاقت آثار و منابعی است که از آن‌ها در پژوهش‌های تاریخی، مجالس روضه و آثار تحلیلی استفاده می‌شود. در باب تاریخ زندگی حضرت فاطمه زهرا این پرسش و مطالبه به علت بحث‌برانگیز بودن موضوع، دوچندان است. در ادامه به معرفی اثری می‌پردازیم که به ادعای برخی تنها اثر موصوله از قرن اول هجری است. 

«کتابُ سُلَیْم بْن قِیْس هِلالی» کتابی تاریخی و به زبان عربی از شیخ ابوصادق سلیم بن قیس هلالی عامری کوفی است. گفته‌اند این اثر اولین کتاب شیعه است و در زمان امیرالمؤمنین علی(ع) نگاشته شده است. کتاب سلیم بن قیس هلالی حاوی روایاتی درباره فضایل اهل بیت، امام‌شناسی و اخباری درباره حوادث پس از رحلت رسول خدا(ص) است. درباره انتساب و عدم انتساب کتاب به سلیم بن قیس بین علمای شیعه مباحث بسیاری درگرفته است. شاید بتوان مفصل‌ترین تحقیق در باب اصالت این کتاب را جلد یک کتاب سلیم‌بن‌قیس هلالی از انتشارات «دلیل ما» دانست که در آن حجت‌الاسلام انصاری زنجانی طی طول و تفصیلی دراز سندیت کتاب را ثابت کرده و به شبهات و خدشه‌های وارده بر آن ردیه نوشته است. 

شیخ ابوصادق، سُلَیم بن قیس هلالی عامری کوفی، از خواص اصحاب امیرالمؤمنین و امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و امام زین العابدین(ع) و امام باقر(ع) است. سُلیم، دو سال قبل از هجرت به دنیا آمده و در نتیجه، هنگام رحلت پیامبر اکرم(ص) ۱۲ سال داشته است. او در زمان خلافت خلیفه دوم یعنی ۱۶سالگی اش وارد مدینه شده و در ابتدای ورود با حوادث دردناکی روبرو شد و به خیل نزدیکان امام علی پیوست و به دلیل بهره‌مندی از نعمت سواد و توانایی نوشتن، به دستور حضرت امیر مأمور به ثبت وقایع مهم تاریخیِ پس از پیامبر شد.وی پس از فرار از دست عمّال اموی به ایران در سال ۷۶ هجری در شهر نوبندجان فارس در سن ۷۸ سالگی بدرود حیات گفت و ظاهراً در همان شهر به خاک سپرده شده است.

سلیم در ابتدای ورود به شهر مدینه، با حوادث عجیبی روبه‌رو شد که هر مسلمانی از شنیدن آن رنج می‌برد و چه بسا همین حوادث انگیزه‌ای برای تألیف این کتاب گردید. او مشاهده کرد که اهل بیت(ع)، که حافظان حقیقی دین و منصوب شدگان از طرف خداوند هستند، در جامعه اسلامی کنار زده شده‌اند و سفارش «حدیث ثقلین» نادیده گرفته شده و بین قرآن و عترت جدایی افتاده است. سلیم با مشاهده این وضعیت، با احساس وظیفه‌ای که در درونش بود، در اوان جوانی تمام وجود خود را وقف در راه حفظ سیره رسول خدا و تاریخ صحیح اسلام کرد.

نقل شده که سلیم مخفیانه با اصحاب راستین پیامبر(ص) آشنایی پیدا کرد. در اولین مرحله ملازمت امیرالمؤمنین علی(ع) را بر خود لازم دانست و خود را به منبع وحی متصل نمود، سپس با اصحاب آن حضرت، به خصوص سلمان، ابوذر، مقداد و برخی دیگر ارتباط خصوصی برقرار کرد. او از آن‌ها در مورد سیره پیامبر اکرم و وقایع بعد از رحلت آن حضرت به دقت می‌پرسید و جزئیات قضایا را جویا می‌شد. آنان نیز بدون تقیه جواب می‌دادند، سلیم همه مطالب آن‌ها را نوشته و ثبت می‌کرد. وی در طول شصت سال از عمرش این کتاب را جمع‌آوری و تألیف کرد.

سلیم پس از فرار از شر حجاج بن یوسف و ورود به شهر نوبندجان بیش از یک سال دوام نیاورد و بیمار شد. همین که آثار مرگ را در خود دید مخفیانه مسئله کتابش را با ابان بن ابی عیاش در میان گذاشت و سرگذشت خود را در تألیف کتاب برای او تشریح کرد و او را متوجه این نکته نمود که نباید در دسترس هر نااهلی قرار بگیرد. ابان بن ابی‌عیاش جوانی ایرانی بود که وقتی سلیم به نوبندجان آمد به او پناه برد. ابان به وسیله سلیم با اهل‌بیت پیامبر آشنا شد و از معارف این خاندان مستفیض گشت.

وی سپس سه شرط اساسی با ابان قرار داد و در مورد آن‌ها عهد و پیمان الهی از او گرفت، که آن‌ها از این قرارند:1ـ تا سلیم زنده است از کتاب و مطالب آن به کسی خبر ندهد.2ـ پس از رحلت او نیز کتاب و مطالبش را جز به موثقین از شیعه خبر ندهد.3ـ هنگام مرگ کتاب را به شخصی موثق و دین‌دار از شیعه بسپارد.

سلیم بن قیس در کتاب خویش درباره مسائلی مانند امامت ائمه، فضائل اهل بیت(ع)، سخنان امامان شیعه درباره معارف دین، پیشگویی‌های پیامبر(ص)، اسرار سقیفه، شهادت حضرت زهرا(س)، جریانات پس از رحلت پیامبر(ص)، احتجاجات امام علی(ع)با خلفای راشدین، جنگ‌های جمل، صفین و نهروان، فتنه‌ها و جنایات معاویه علیه شیعیان و… بحث می‌کند. یکی از مهم‌ترین وجوه تمایز این اثر اخبار و روایاتی است که درباب تظلم‌های حضرت زهرا و نحوه شهادت ایشان گزارش شده است، به طوری‌که در آثار دیگر نیامده و یا اگر آمد نقل از همین کتاب سلیم بن قیس هلالی است. 

همانطور که گفته شد در باب اعتبار کتاب سخن‌های زیادی رفته است؛ اما این نکته که در برخی از منابع مورد وثوق و اعتنا شیعه از قول ائمه مدح‌هایی از کتاب شده است، کتاب سلیم را بیش از پیش مهم جلوه می‌دهد. امام صادق (علیه‌السّلام)، در باره این کتاب، می‌فرماید: «هر کس از شیعیان و دوستان ما کتاب سلیم بن قیس هلالی را نداشته باشد، چیزی از مسائل ولایت ما نزد او نیست و از اسباب ما آگاهی ندارد. آن کتاب، الفبای شیعه و سری از اسرار آل محمد (علیه‌السّلام) است».

امام زین العابدین (علیه‌السّلام)، می‌فرماید: «سلیم راست گفته است، خدا او را رحمت کند. همه اینها احادیث ما است که از آنها خبر داریم».

امام حسن و امام حسین (علیهماالسّلام) درباره این کتاب به سلیم فرموده‌اند: «راست گفتی، پدرمان، علی (علیه‌السّلام)، این حدیث را برای تو گفت و ما نشسته بودیم و ما این حدیث را از رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) حفظ کرده بودیم، همان گونه که پدرمان برای تو نقل کرد بدون آنکه چیزی کم یا زیاد شود.»

امیر المؤمنین، علی (علیه‌السّلام)، در این باره می‌فرماید: «خدایا! سلیم را از اولیای من قرار بده. ‌ای سلیم! این امر ولایت ما که خداوند معرفت آن را به تو داده است و به این وسیله بر تو منت گذارده، شناختن و خبره شدن در آن، از شناخت طلا و نقره مشکل‌تر است و عده کمی از امت، به آن، معرفت دارند، پس خدا را شکر کن و آنچه به تو عطا کرده و تو را به آن اختصاص داده با سپاسگزاری نگهدار.»

تاثیر اطلاعات نادرست بر ذهن

انواع اخبار جعلی

پژوهشگران از اواسط دهه ۱۹۷۰، تاثیر اطلاعات نادرست بر ‌ذهن انسان را مورد بررسی قرار داده‌اند. الیزابت لوفتوس یکی از بانفوذترین چهره‌ها در این زمینه است که نظریات زیادی در این حیطه ارائه کرده است.

انواع تاثیرات اطلاعات نادرست بر ذهن

طبق یکی از این نظریات، بعد از انتشار اخبار نادرست، اطلاعات پیشین ذهنی با اطلاعات گمراه‌کننده جدید ترکیب می‌شوند.

طبق نظریه دیگری، اطلاعات گمراه‌کننده، اطلاعات اصلی را بازنویسی می‌کنند.

برخی اندیشمندان نیز می‌گویند که چون اطلاعات گمراه‌کننده، جدیدترین اطلاعات هستند، راحت‌تر در ذهن بازیابی می‌شوند.

تداخل حافظه عطف به ماسبق

اثر اطلاعات نادرست، زمانی اتفاق می‌افتد که اطلاعات جدید و گمراه‌کننده ارائه‌شده، با توانایی حفظ اطلاعات رمزگذاری‌‌شده‌ی قبلی تداخل داشته باشد. در این مواقع افراد در مواجهه با اطلاعات جدیدی که دریافت می‌کنند؛ آنها را از نظر زمانی از آخر به اول می‌آورند.

نقش ویژگی‌های فردی در تاثیر اطلاعات نادرست بر ذهن

توجه به این نکته مهم است که همه به یک اندازه در معرض تأثیر اطلاعات نادرست نیستند. ویژگی‌های فردی می‌توانند حساسیت فرد را نسبت به یادآوری اطلاعات نادرست افزایش یا کاهش دهند.

برخی از ویژگی‌های اثرگذار بر تاثیر اطلاعات نادرست بر ذهن عبارتند از:

سن

ظرفیت حافظه کاری

ویژگی‌های شخصیتی

توانایی تجسم و تصویرسازی

سن

مطالعات متعددی بر تأثیر اطلاعات نادرست در گروه‌های سنی مختلف متمرکز شده‌اند. طبق این مطالعات، کودکان خردسال بیشتر از نوجوانان و جوانان در معرض تأثیر اطلاعات نادرست هستند.

برخی شواهد نشان می‌دهد که افراد مسن نسبت به افراد جوان‌تر، بیشتر مستعد تأثیر اطلاعات نادرست هستند. با این حال، بر خلاف این دیدگاه، مطالعات دیگر معتقدند که عامل تعیین‌کننده در مورد سن، حداقل در بزرگسالان، تا حد زیادی به ظرفیت شناختی بستگی دارد و زوال شناختی که معمولاً با سن همراه است، تاثیر اطلاعات نادرست را تقویت می‌کند.

برخی تحقیقات وجود دارد که نشان می‌دهد افراد مسن و افراد جوان به یک اندازه مستعد تأثیرات اطلاعات نادرست هستند.

ظرفیت حافظه کاری

افرادی که ظرفیت حافظه کاری بیشتری دارند بهتر می‌توانند تصویر منسجم‌تری از یک رویداد اصلی ایجاد کنند.

حافظه کاری یک سیستم شناختی با ظرفیت محدود است که وظیفه نگه‌داری موقت اطلاعات موجود را جهت پردازش برعهده دارد. حافظه کاری برای استدلال و هدایت تصمیم‌گیری و رفتار مهم است. این حافظه اغلب به صورت مترادف با حافظه کوتاه‌مدت در نظر گرفته می‌شود، اما برخی نظریه‌پردازان این دو نوع حافظه را از یکدیگر متمایز می‌دانند و معتقدند که حافظه کاری اجازه دستکاری اطلاعات ذخیره شده را می‌دهد؛ در حالی که حافظه کوتاه‌مدت تنها به ذخیره‌سازی کوتاه‌مدت اطلاعات اشاره می‌کند.

ویژگی‌های شخصیتی

طبق مطالعات انجام شده، تیپ‌های شخصیتی شهودی و درون‌گرا نسبت به تیپ برون‌گرا با احتمال بیشتری اطلاعات نادرست را می‌پذیرند. طبق نظر محققان علت موضوع این است که افراد درونگرا اغلب اعتماد کمتری به حافظه خود دارند و با احتمال بیشتری اطلاعات نادرست را می‌پذیرند. علاوه بر این، تحقیقات نشان می‌دهد که افراد زمانی که همکاری بیشتری داشته باشند، به پاداش‌ها وابسته باشند خود هدایت شوند و سطوح پایین‌تری از ترس از ارزیابی منفی داشته باشند، بیشتر مستعد اطلاعات نادرست هستند.

توانایی تصویرسازی

اثر اطلاعات نادرست در افراد با توانایی‌های تصویرسازی متفاوت مورد بررسی قرار گرفته است. افرادی که توانایی‌ تصویرسازی بالاتری دارند، نسبت به افرادی که از توانایی‌ تصویرسازی پایین‌تری برخوردارند، بیشتر مستعد تأثیر اطلاعات نادرست هستند. روانشناسان استدلال کردند افرادی که از توانایی‌ تصویرسازی بالاتری برخوردارند، احتمالاً تصاویر واضحی را از اطلاعات گمراه‌کننده در هنگام رمزگذاری یا بازیابی ایجاد می‌کنند و این موضوع میزان حساسیت نسبت به اطلاعات نادرست را افزایش می‌دهند.

همه علیه جنگ نرم


جنگ نرم از قدرت نرم ، برمی خیزد که آن توانایی تأثیرگذاری بر دیگران برای کسب نتایج مطلوب از طریق ایجاد جذابیت به جای اجبار یا کاربرد سلاح است که موجب دگرگونی در هویت فرهنگی و الگوی رفتاری مورد قبول یک نظام سیاسی یا فرهنگی می‌شود.

در فضای جنگ نرم صحبت از موشک و اسلحه و تانک، ناو و هواپیمای جنگی و زیردریائی و تیربار نیست بلکه صحبت از ماهواره، اینترنت، روزنامه، خبرگزاری، کتاب، فیلم و سینمایست؛

بنابراین سربازانی هم که در این جنگ نرم دخیل هستند و به سمت هم شلیک می‌کنند دیگر ژنرال‌ها، افسرها و نظامی‌ها نیستند بلکه روزنامه نگاران، سینما گرها، هنرمندان و فعلان امور رسانه‌ها هستند که در بسیاری از کشورهای استبدادی به صورت هدفدار و به دستور یا تحت کنترل مقامات سیاسی فعالیت می‌کنند.سینمای آمریکا شاید یکی از قوی‌ترین نمونه‌های عملی قدرت نرم باشد که با ساختن فیلم های خاص، در جهت اهداف راهبردی سیاسی و نظامی خود، حرکت کرده و می کند؛امروز قدرت های اینترنتی چون گوگل و فیس بوک و شبکه های اجتماعی مرتبط با آنها بهترین ابزار امریکا در جنگ نرم به شمارند…

با فروپاشی شوروی در سال ١٩٩١ میلادی و پایان جنگ سرد، کارشناسان بخش جنگ در امریکا با استفاده از تجارب دو جنگ جهانی و دوران جنگ سرد دریافتند که می شود با هزینه کمتر و بدون دخالت مستقیم در سایر کشورها به اهداف سیاسی، اقتصادی و… دست یافت که در ادبیات سیاسی جهان به جنگ نرم شهرت یافت که متکی بر تهدیدات نرم و قدرت نرم فرهنگی و اجتماعی است. آمریکایی ها با استفاده از این نوع جنگ تاکنون موفق به تغییر چندین رژیم سیاسی در کشورهای مورد نظر شده اند. انقلاب های مخملی یا رنگی که در چندین کشور بلوک شرق و شوروی سابق رخ داد،در واقع نمونه ای از جنگ نرم است.

آمریکایی ها با استفاده از قدرت نرم موفق به تغییر رژیم های سیاسی در کشورهایی چون لهستان، گرجستان، چک اسلواکی، قرقیزستان،تاجیکستان و اکراین گردیدند که در تمامی این دگرگونی های سیاسی، بدون استفاده از ابزار خشونت و صرفا با تکیه بر قدرت نرم و ابزار رسانه، با تغییر در ارزش ها و الگوهای رفتاری از رژیم های سیاسی حاکم مشروعیت ‏زدایی گردید و از طریق جنبش‏ های مردمی و ایجاد بی ثباتی سیاسی، قدرت سیاسی جابه جا شد.بنابراین جنگ نرم، امروزه مؤثرترین، کارآمدترین و کم هزینه ترین و درعین حال خطرناک ترین و پیچیده ترین نوع جنگ علیه امنیت ملی یک کشور یا یک آئین است، چون می توان با کمترین هزینه به اهداف خود نائل آید.

اهداف جنگ نرم عبارت است: استحاله فرهنگی در جهت تأثیرگذاری شدید بر افکار عمومی جامعه هدف با ابزار خبر و اطلاع رسانی هدفمند و کنترل شده که نظام سلطه همواره از این روش برای پیشبرد اهداف خود سود جسته است؛ استحاله سیاسی به منظور ناکارآمد جلوه دادن نظام مورد هدف و تخریب و سیاه نمایی ارکان آن نظام؛ ایجاد رعب و وحشت از مسائلی همچون فقر، جنگ یا قدرت خارجی سرکوب گر و پس از آن دعوت به تسلیم از راه پخش شایعات و دامن زدن به آن برای ایجاد جو بی اعتمادی و ناامنی روانی؛ اختلاف افکنی در صفوف مردم و برانگیختن اختلاف میان مقام های نظامی و سیاسی کشور مورد نظر در راستای تجزیه سیاسی کشور؛ ترویج روحیه یاس و ناامیدی به جای نشاط اجتماعی و احساس بالندگی از پیشرفت های کشور؛ بی تفاوت کردن نسل جوان به مسائل مهم کشور؛ کاهش روحیه و کارآیی در میان نظامیان و ایجاد اختلاف میان شاخه های مختلف نظامی و امنیتی؛ ایجاد اختلاف در سامانه های کنترلی و ارتباطی کشور هدف؛ تبلیغات سیاه (با هدف براندازی و آشوب) به وسیله شایعه پراکنی، پخش تصاویر مستهجن، جوسازی از راه پخش شب نامه ها و…؛ تقویت نارضایتی های ملت به دلیل مسائل مذهبی، قومی، سیاسی و اجتماعی نسبت به دولت خود به طوری که در مواقع حساس این نارضایتی ها زمینه تجزیه کشور را فراهم کند؛ تلاش برای بحرانی و حاد نشان دادن اوضاع کشور از راه ارائه اخبار نادرست و نیز تحلیل های نادرست و اغراق آمیز.اما تاکتیک‏ های جنگ نرم عبارتند از: برچسب زدن، تزیین و موجه سازی ،شایعه، کلی گوئی، دروغ بزرگ، پاره حقیقت گوئی، پیشگوئی های نا امیدساز، حذف و سانسور، جاذبه های جنسی،تفرقه و تضاد،ترور شخصیت، تکرار، ایجاد ترس و رعب، مبالغه و مغالطه.

دین نیز در بسیاری از مواقع به ویژه در سده گذشته آماج جنگ نرمی بوده است که توسط نظام های استکباری، جریان های دین ستیز،فرقه های گمراه و افراد جاهل و حتی دوستان نادان ، طراحی و اجرا شده است.شبهه پراکنی پیرامون باورهای دینی و تخریب شخصیت ها و نمادهای دینی از رایج ترین حربه های جنگ نرم برای مقابله با دین و دینداران بوده و هست.به نظر می رسد در سده نو، جنگ نرم علیه دین افزایش خواهد یافت زیرا استحکام باورهای دینی در افراد، بزرگ ترین مانع برای رسیدن مستکبران به اهداف شان برای به زیر سلطه در آوردن کشورهای اسلامی خواهد بود.

برای مقابله با جنگ نرم علیه دین، گسترش دامنه و شمول فعالیت ‏های فرهنگی تأثیرگذار، عملیات روانی متقابل، بهره گیری از همه اقشار و مشارکت دادن همه نیروهای همسو در صحنه کارزار فرهنگی ضروری است.

عبدالحسین فخاری